Vitviteja/Jeronim De Rada
(Përcjellë nga Hipi Zhdripi i Gjuhës/Kro220)
| Jeronim De Rada \ Girolamo de Rada | |
| Jeta dhe Vepra | |
|---|---|
|
provo nëse ekzistojnë: |
| Vitviteja# #1814
#1821
#1830
#1833
#1834
#1836
#1839
#1843
#1847
#1848
#1849
#1850
#1852
#1861
#1864
#1867
#1870
#1878
#1881
#1883
#1885 ... Mësues i Popullit ... | |
1814
[redakto]1821
[redakto]- Në këtë kolegj fillonë studimet e para, që patën rëndësi të veçantë për formimin e personalitetit të tij. Këtu studioi letërsinë antike dhe moderne, njohu idetë e Revolucionit Francez, që ndikuan në formimin e personalitetit të tij. [2]
1830
[redakto]- Në vitet `30 doli në skenë oragnizata "Italia e Re", e themeluar nga revolucionari Maxini, që rridhte nga shtresat e borgjezisë së vogël. [2]
1833
[redakto]- Mbaronë mësimet në kolegjin arbëresh Shën-Adrianit, aty në vendëlindje. [2]
- Për shkakë të shëndetit, i ati, e ndalon të qëndrojë në fshatë. Pikërisht gjatë qëndrimit në vendlindje ndodhin dy ngjarje, që do t'i jepnin hov krijimtarisë së tij letrare. Në shekullin XIX ngulmimet arbëreshe, që e nxisin mërgata e lashtë në Itali, që kishite ruajtur ndjenjat, gjuhën, zakonet e tradiat, të shfaqë me një forcë të veçantë vetëdijen e tyre shqiptare edhe në fushën e lëvizjes kulturore e letrare. [2]
- Aty e kuptonë folklorin e popullit të vetë. Po në këtë kohë ai njohu një vajzë të varfër, të bijën e një bariu, që e afroi me njerëzit e thjeshtë dhe i frymëzoi vjersha të ngrohta dhe të ndiera. [2]
1834
[redakto]- Shkonë për të studiuar drejtësi në Napoli, qendër e madhe kulturore-politike e Italisë së Jugut. [2]
- Merr pjesë gjallërisht në lëvizjen politike dhe kulturore të kohës. [1]
1836
[redakto]- Shkruan poemën lirike-epike "Këngët e Milosaos", poemë e cila e popullarizonë veprimtarinë e tij. [1]
- Përshkakë të përhapjes së kolerës në Napoli, i ndërpresë studimet dhe kthehet në fshatë. [2]
- Merrë pjesë në një komplot për të përmbysur regjimin absolutist të Burbonëve. Komploti dështonë dhe poeti, për t'i shpëtuar burgosjes ose dënimit me vdekje, gjashtë muaj, detyrohet të jetonë si komit. [2]
1839
[redakto]- Fillon të punojë në krijimin e poemës "Serafina Topia", punë e cila do të zgjasë për më se katër vite. [1]
- Është i zënë në punë si Avokat në Napoli, ndërsa policia e gjurmonte si njeri të dyshimtë. [2]
1843
[redakto]1847
[redakto]- Fillon botimin e seris së novelave "Rrëfimet e Arbrit". [2]
1848
[redakto]- Boton novelen e katërt dhe të fundit të serisë, "Rrëfimet e Arbrit". [2]
- Nxierrë të parën gazetë shqiptare "Arbëreshi i Italisë" (L'Albanese d'Italia), në të cilën shprehu pikëpamjet e tij për ngjarjet e kohës. [1][4]
- Pas dështimit të revolucionit dhe reaksionit të fituesve, e mbylli gazetën dhe i zhgënjyer u tërhiqet për më shumë se 12 vite, në fshatin e tij. [2][1]
1849
[redakto]- Përpiqet, që në kolegjin e Shën-Adrianit, të fute në planprogram ora e gjuhës shqipe. [2]
- Është i zënë si mësues i gjuhës shqipe në kolegjin e Shën-Adrianit. [2]
1850
[redakto]- Martohet me arbëreshen Madalena Melkji, me të cilën pati katër djem. [2]
1852
[redakto]- Pushohet nga puna, si mësues në kolegjin e Shën-Adrianit. [2]
1861
[redakto]1864
[redakto]- Boton veprën Lashtësia e kombit shqiptar (Antichità della nazione albanase). [1][2]
- Boton veprën Rapsodi të një poeme arbëreshe (Rapsodie d'un poema albanese). [1][5]
1867
[redakto]- Pas shumë vështërsive arrihet bashkimi i plotë i Italis, nën dinastinë e Savojës, si një shtet që e njohim sot. [2]
1870
[redakto]- Hartonë vepren gramatikore të gjuhës shqipe të cilën do ta përmisojë më vonë. Në veprat e tij gjuhësore jepë të dhëna me interes për të folmet arbëreshe. [1]
1878
[redakto]- Përkrahë Lidhjen Shqiptare të Prizrenit, dhe ngritë zërin kundër gjymtimit tokësor të Shqipërisë. [1][2]
1881
[redakto]- 20 shkurt J. de Rada pranon letrën e dërguar nga Sami Frashëri.[6]
1883
[redakto]- Fillon të boton Revistën "Flamuri Arbrit", botim që do ta vazhdojë për më së dy vite. [1]
1885
[redakto]- Ndahet nga botimi i Revistën "Flamuri Arbrit". [1]
1893
[redakto]- Është i zënë me dhënjen e mësimeve për gjuhën shqipe, në Kolegjin arbëresh të Shën Mitër Koronës. Punë të cilën do ta bëjë gjerë në vdekje. [1]
1894
[redakto]- Hartonë vepren gramatikore të gjuhës shqipe të cilën vë në dukje aspekte të patheksuara më parë nga dijetarë shqiptarë dhe albanologë, dhe dukuri gjuhësore të pastudiuara ose të panjohura. [1]
1895
[redakto]- Organizon Kongresin e parë të Gjuhës Shqipe, në Koriliano Kalabro. [1]
1896
[redakto]- Boton kryevepren e tij "Skënderbeu i pafan", vepër të cilën duket t´ketë punuar për më se 29 vite (nga 1837-ta). [1]
1897
[redakto]1898
[redakto]- E boton, poemë "Pasqyra e një jete njerëzore", me subjektin e marrë poema "Serafina Topia" dhe të zgjeruar e përshtatur kohës. [1]
1902
[redakto]- Shkruan "Testamentin politik" në të cilin shprehë optimizmin për të ardhmen e Shqipërisë dhe pakënaqësinë e tij ndaj politikës imperialiste të Italisë ndaj atdheut të të parëve. [1]
1903
[redakto]1904
[redakto]- Vdiq në moshën nëntëdhjetëvjeçare, në një dhomë të shkretë, pa dritë, pa zjarr, pa bukë, duke lënë pas pikëllimin e gjithanshëm të arbëreshëve. [2]
data
[redakto]- 1903 Faik Konica shkruan portretin GIROLAMO DE RADA (Përmbajtja e shkresës)
- 1975 shtator : Në Bbliotekën Qytetese të Kozerncës, në fondin "Jeronim de Rada", gjindet poezia E vërteta mbi Shqipërin dhe shqiptarët të konspektuar italisht nga poeti i shquar arbëresh. (=Jeronim de Rada).[8]
të dhëna
[redakto]Sipas:
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 Enciklopedia e Lirë, Wikipedia - Jeronim De Rada
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 2,19 2,20 2,21 Biografisë së J. De Radës në www.letersia.fajtori.com ([1])
- ↑ Në letersia.fajtori, në v. 1840 (këtu 1843).
- ↑ Në letersia.fajtori: Baticat revolucionare të vitit 1848 e gjetën De Radën duke mbrojtur aktivisht pikëpamjet përparimtare përmes gazetës së tij "Arbëreshi i Italisë„.
- ↑ Në letersia.fajtori, v. boti. është 1866 (këtu 1864).
- ↑ Vehbi Bala : PASHKO VASA - portret-monografi, botuar në Pashko Vasa VEPRA 4, Rilindja, Prishtinë 1989.
- ↑ Në letersia.fajtori, në Ungër (këtu, në Lungro).
- ↑ Nxierr nga : Vehbi Bala : PASHKO VASA - portret-monografi, botuar në : Pashko Vasa VEPRA 4, Rilindja, Prishtinë 1989.