Konventa mbi të drejtat e fëmijës (CRC): Dallime mes rishikimesh
Content deleted Content added
Puntori (diskuto | kontribute) akoma duke u redaktuar |
Puntori (diskuto | kontribute) No edit summary |
||
Rreshti 19: | Rreshti 19: | ||
| '''[[/4|III. PARIME TË PËRGJITHSHME]]''' || ...[[/4|Faqe 4]] |
| '''[[/4|III. PARIME TË PËRGJITHSHME]]''' || ...[[/4|Faqe 4]] |
||
|- |
|- |
||
| '''[[/5|IV. TË DREJTAT DHE LIRITË CIVILE]]''' || ...[[/5|Faqe 5]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| |
|||
: |
: |
||
: |
|||
:Kreu 2: '''[[/5|Mejetet e tërhequra me kafshë, slitat dhe biçikletat]]''' |
|||
:Kreu 3: '''[[/6|Mejetet rrugore me motor dhe rimorkiot e tyre]]''' |
:Kreu 3: '''[[/6|Mejetet rrugore me motor dhe rimorkiot e tyre]]''' |
||
:Kreu 4: '''[[/7|Qarkullimi në rrugë i makinave bujqësore dhe teknologjike]]''' |
:Kreu 4: '''[[/7|Qarkullimi në rrugë i makinave bujqësore dhe teknologjike]]''' |
||
Rreshti 48: | Rreshti 50: | ||
<!---- |
<!---- |
||
''' II. KUPTIMI I FËMIJËS ''' |
|||
''' III. PARIME TË PËRGJITHSHME ''' |
|||
A. Mos-diskriminimi (neni 2) 16 |
|||
B. Interesi më i lartë i fëmijës (neni 3) 19 |
|||
C. E drejta e jetës, mbijetesës dhe zhvillimit (neni 6) 20 |
|||
D. Respektimi i mendimit të fëmijës (neni 12) 21 |
|||
IV. TË DREJTAT DHE LIRITË CIVILE 23 |
|||
A. Emri dhe kombësia (neni 7) 23 |
|||
B. Ruajtja e identitetit (neni 8) 27 |
|||
C. E drejta e shprehjes (neni 13) 28 |
|||
D. E drejta për informacion të përshtatshëm (neni 17) 29 |
|||
E. Liria e mendimit, ndërgjegjes dhe fesë (neni 14) 34 |
|||
F. Liria e organizimit dhe mbledhjes paqësore (neni 15) 36 |
|||
G. Mbrojtja e jetës private (neni 16) 36 |
|||
H. E drejta për t’iu mos nënshtruar torturës, trajtimeve, apo |
|||
dënimeve të tjera mizore, çnjerëzore ose degraduese (neni 37 (a)) 37 |
|||
V. MJEDISI FAMILJAR DHE KUJDESI ALTERNATIV 38 |
V. MJEDISI FAMILJAR DHE KUJDESI ALTERNATIV 38 |
||
Rreshti 161: | Rreshti 130: | ||
-------------------------------------- |
-------------------------------------- |
||
II. KUPTIMI I FËMIJËS (neni 1) |
|||
*42. Sipas Legjislacionit Shqiptar fëmijë konsiderohet qënia njerëzore e lindur |
|||
gjallë deri në moshën 18 vjeç, moment kur ai fiton zotësi të plotë juridike për të |
|||
vepruar. |
|||
*43. Me lindjen fëmija automatikisht ka zotësi juridike, e cila e shoqëron atë |
|||
gjatë gjithë jetës. Persa i perket mbrojtjes te te drejtave te femijeve para lindjes se |
|||
tyre, ne Kodin Civil (neni 2) parashikohet se zotesia juridike fillon me lindjen e |
|||
personit gjalle dhe mbaron me vdekjen e tij. Femija kur lind i gjalle gezon zotesi |
|||
juridike qe nga koha e zenies. |
|||
*44. Gjithashtu ne Kodin Civil (neni 320) parashikohet mbrojtja e te drejtave |
|||
pasurore te femijes, te fituara nepermjet trashegimise qe ne momentin e |
|||
konceptimit te tij. Konkretisht, ne kete dispozite thuhet se ka zotesi per te |
|||
trasheguar personi qe ne kohen e çeljes se trashegimise eshte gjalle, ose eshte zene |
|||
para vdekjes se trashegimlenesit dhe ka lindur i gjalle. Nga lindja deri në 14 vjeç |
|||
fëmija ka vetëm zotësi juridike. Nga mosha 14-18 vjeç ai ka zotësi të pjesshme |
|||
juridike për të vepruar. |
|||
*45. Numri i fëmijëve në Shqipëri është 1.396.000 nga 3.320.000 banorë që ka |
|||
Shqipëria, 33% janë nën 15-vjeç dhe 40% janë nën 18-vjeç. Në bazë të |
|||
Kushtetutës së Shqipërisë, fëmija si të gjithë qytetarët gëzon të drejta të barabarta |
|||
me ligj. Fëmijës i njihen të gjitha të drejtat e pranuara nga Konventa për Mbrojtjen |
|||
e të Drejtave të Fëmijës së Kombeve të Bashkuara. |
|||
*46. Zotesine per te vepruar e fiton me ane te marteses dhe gruaja qe nuk ka |
|||
mbushur moshen 18 vjec. Ajo nuk e humb kete zotesi edhe kur martesa eshte |
|||
deklaruar e pavlefshme dhe eshte zgjidhur para se te mbushe 18 vjec. I mituri qe |
|||
ka mbushur moshen 14 vjec, mund te kryeje veprime juridike vetem me pelqimin |
|||
e meparshem te perfaqesuesit ligjor. Megjithate ai mund te beje pjese ne |
|||
organizata shoqerore, te disponoje ate qe fiton me punen e tij, te depozitoje |
|||
kursimet dhe t’i disponoje vete keto depozita. Kodi Civil trajton dhe proceduren e |
|||
krijimit te shoqatave kur nuk percaktohet mosha, gje qe te le te kuptosh qe edhe |
|||
femijet kane te drejten e tyre te organizohen ne shoqata qe i pershtaten interesave |
|||
te tyre. |
|||
*47. I mituri qe nuk ka mbushur moshen 14 vjec, eshte i pazoti per te vepruar. |
|||
Ai mund te kryeje veprime juridike qe i pershtaten moshes se tij dhe qe |
|||
permbushen aty per aty si dhe veprime juridike qe i sjellin dobi pa asnje |
|||
kundershperblim. Veprimet e tjera i kryen ne emer te tij perfaqesuesi i tij ligjor. Ne |
|||
fushen e se drejtes familjare ka te drejte per t’u martuar cdo femer qe ka mbushur |
|||
moshen 16 vjec dhe cdo mashkull qe ka mbushur moshen 18 vjec. |
|||
Femija perfundon shkollen e detyrueshme ne moshen 14, ose 15 vjec ne varesi te |
|||
moshes ne te cilen femija ka filluar frekuentimin e shkolles fillore. |
|||
*48. Sipas Kodit te Punes (nenet 98, 99) mosha minimale per pune e femijeve |
|||
eshte 16 vjec. Femijet nga 14-18 vjec mund te punojne ne pune te lehta gjate |
|||
pushimeve shkollore. Punet e lehta dhe oraret e tyre percaktohen nga Keshilli i |
|||
Ministrave. |
|||
*49. Neni 100 i Kodit te Punes parashikon se vetem personat madhore mund te |
|||
punesohen ne pune te veshtira, ose qe paraqesin rrezik per shendetin, ose |
|||
personalitetin e tyre. Keshilli i Ministrave percakton punet e veshtira, ose te |
|||
rrezikshme. |
|||
*50. Femijet nuk mund te rregjistrohen vullnetarisht per kryerjen e sherbimit |
|||
ushtarak. Ligji “Për shërbimin ushtarak” Nr. 7527, date 2.11.1991 parashikon se |
|||
me mbushjen e moshes 18 vjec shtetasit mund te rekrutohen per kryerjen e |
|||
sherbimit ushtarak. |
|||
*51. Sipas Kodit të Procedurës Civile (neni 356), femijet mund te deshmojne |
|||
para gjykates me mbushjen e moshes 10 vjec. |
|||
*52. Femija ka pergjegjesi penale me mbushjen e moshes 14 vjec per veprat |
|||
penale dhe 16 vjec per kundravajtjet penale. Te miturit nen 18 vjec te denuar me |
|||
burgim nuk mund te marrin me shume se gjysma e denimit te parashikuar per te |
|||
rriturit (neni 51 i Kodit Penal). |
|||
PARIME TE PERGJITHSHME (nenet 2, 3, 6 paragrafi 1 dhe neni 12). |
|||
A. Mos-diskriminimi (neni 2) |
|||
*53. Ne Kushtetuten shqiptare te vitit 1998 (neni 18) thuhet se askush nuk |
|||
mund te diskriminohet padrejtesisht per shkaqe te tilla si gjinia, raca, feja, etnia, |
|||
gjuha, bindjet politike, fetare a filozofike, gjendja ekonomike, arsimore, sociale ose |
|||
perkatesia prinderore. |
|||
*54. Kushtetuta dhe dispozitat e tjera ligjore ne fuqi ne Republiken e Shqiperise |
|||
i garantojne cdo femije, jo vetem atyre rezidente ne juridiksionin e shtetit perkates, |
|||
me qendrim te perhershem ne Shqiperi, por edhe femijeve me qendrim te |
|||
17 |
|||
perkohshem si dhe vizitoreve, ose per cdo arsye tjeter qofte, te drejtat e |
|||
meposhtme: |
|||
- E drejta për të mos u diskriminuar- Kushtetuta e Republikës së |
|||
Shqipërisë, Neni 18. |
|||
- E drejta e jetës - Kushtetuta neni 21. |
|||
- Mbrojtja e veçantë nga shteti - Neni 54 i Kushtetutës. |
|||
- Mosdiskriminimi i fëmijës - paragrafi 2 i nenit 54 te Kushtetutes. Në |
|||
paragrafin 2 të nenit 54 parashikohet edhe një element tjetër i |
|||
mosdiskriminimit të fëmijës dhe këtu bëhet fjalë për të drejta të |
|||
barabarta që gëzojnë fëmijët e lindur jashtë martese me ata të lindur nga |
|||
martesa. |
|||
- Mbrojtja nga dhuna, keqtrajtimi, shfrytëzimi dhe përdorimi për punë - |
|||
Paragrafi 3 i Nenit 54 të Kushtetutës. |
|||
- E drejta pasurore e fituar nëpërmjet trashëgimisë- Neni 320 Kodi Civil. |
|||
“Ka zotësi për të trashëguar personi që në kohën e çeljes së |
|||
trashëgimisë është gjallë, ose është zënë para vdekjes së trashëgimlënësit |
|||
dhe ka lindur i gjallë". |
|||
- E drejta e emrit- Neni 5 i Kodit Civil. |
|||
- Te drejten e vendbanimit- Kodi Civil, neni 13: Fëmijët kanë për |
|||
vendbanim atë të prindit. |
|||
- Fitimi i shtetësisë- Ligji nr. 8442 datë 21.01.1999 "Për Shtetësinë”. |
|||
- E drejta për t'u pyetur para organeve administrative dhe gjyqësore- |
|||
Kodi i Procedures Civile. |
|||
- E drejta e mbrojtjes ne punë – Kodi i Punes. |
|||
- Lirine e mendimit, te ndërgjegjes dhe besimit fetar – Neni 24 i |
|||
Kushtetutes. |
|||
- E drejta e informimit - Neni 22 i Kushtetutës. |
|||
- E drejta e organizimit – Neni 46 i Kushtetutes. |
|||
- E drejta për të patur kujdes shëndetësor - Neni 55 i Kushtetutes. |
|||
- Te Drejtat dhe lehtesite ne fushen penale te parashikuara me dispozitat |
|||
e Kodit Penal, te Kodit te Procedures Penale etj. |
|||
*55. Shtresa të veçanta fëmijësh ne praktike kanë disa kufizime te cilat jane |
|||
karakteristike per te gjithe vendet e Evropes Lindore dhe me gjere. Keto kufizime |
|||
nuk e kane burimin e tyre ne diskriminimin nga ana e shtetit dhe in stitucioneve te |
|||
tij, por lidhen me shume me mentalitetin e ketyre shtresave. |
|||
*56. Fëmijët romë, përgjithësisht rrojnë në varfëri dhe kushte të vështira sociale. |
|||
Pjesa më e madhe e tyre jeton në rrugë duke lypur, ndërsa në sezonin e verës një |
|||
pjesë e tyre sidomos ata që banojnë në qytetet dhe zonat pranë kufirit, shkojnë në |
|||
Greqi për të punuar. Në këto kushte, një pjesë e tyre, bien viktimë e prostitucionit, |
|||
dhunimit fizik e moral, keqtrajtohet dhe shfrytëzohet nga rrjetet e aktiviteteve të |
|||
paligjshme. |
|||
*57. Në përgjithësi fëmijët romë nuk frekuentojnë rregullisht shkollën, nuk |
|||
zbatojnë kushtet e detyrimit shkollor dhe për rrjedhojë, karakterizohen nga një |
|||
nivel i lartë analfabetizmi. Pervec kesaj problemet ndaj të cilave janë të ekspozuar |
|||
fëmijët romë jane varfëria, të punuarit në moshë të mitur, abuzimi dhe shfrytëzimi |
|||
për prostitucion, lypësi, vjedhje etj. |
|||
Ne kete kuader jane ndermarre masa edhe ne bashkepunim me OJQ-te, ne drejtim |
|||
te kthimit te kesaj kategorie femijesh ne procesin mesimor dhe integrimit te tyre. |
|||
*58. Gjate periudhes se rregjimit komunist femijet diskriminoheshin per shkak te |
|||
bindjeve ose opinioneve te shprehura nga prinderit e tyre ose te aferm te tjere te |
|||
familjes. Format e diskriminimit ishin nga me te ndryshmet duke filluar nga |
|||
internimet deri tek mohimi i te drejtes per t’u arsimuar. |
|||
*59. Legjislacioni shqiptar nuk parashikon ndonje dispozite te vecante lidhur me |
|||
mosdiskriminimin e femijeve per shkak te pozites, veprimtarive, opinioneve te |
|||
shprehura ose bindjeve te prinderve te tij, etj. Gjate periudhes 1992-2000 nuk jane |
|||
konstatuar diskriminime te femijeve per shkaqet e mesiperme. |
|||
*60. Procesi i zhvillimeve demokratike në Shqipëri u shoqërua me kriza të |
|||
mëdha politike, institucionale, ekonomike dhe psikologjike. Ne kete kuader u |
|||
shfaq nje forme e re diskriminimi per shkak te pozites se prinderve. U rishfaqën |
|||
vrasjet në seri për shkak te gjakmarrjes dhe hakmarrjes dhe si pasojë, përveç të |
|||
tjerash ngujimin e shumë fëmijëve në "burgun shtëpiak" dhe braktisjen e shkollës. |
|||
Gjendja paraqitet veçanërisht e vështirë në rrethet e veriut të vendit. |
|||
*61. Në këtë drejtim është punuar intensivisht nga institucionet perkatese për |
|||
përcaktimin e gjendjes, strukturën dhe shpërndarjen gjeografike të vrasjeve për |
|||
hakmarrje e gjakmarrje, me qëllim hartimin e strategjisë për zonat më të prekura |
|||
dhe përparësitë e punës. Përveç evidentimit të rasteve të gjakmarrjes dhe |
|||
hakmarrjes rëndësi ka patur edhe përcaktimi i tyre si raste të vjetra dhe të reja, pasi |
|||
këto të fundit paraqesin një rrezikshmëri më të madhe dhe çojnë në një numër më |
|||
të madh ngujimesh, ndërkohë që vrasjet e vjetra për gjakmarrje paraqesin më |
|||
shumë mundësi për pajtim. |
|||
*62. Ne kete kuader jane perfshire edhe misione me përfaqësues të pleqësive të |
|||
fshatrave, që merren me pajtimin e gjaqeve në zona të ndryshme si dhe |
|||
përfaqësues të ligjit, pa përjashtuar shoqatat, që merren me këto probleme, por |
|||
sidomos shkollën. |
|||
*63. Keto misione synojnë gjetjen e shkaqeve që çuan në gjallërimin e kësaj |
|||
dukurie, në këto kohë, disa prej të cilave janë: mosrespektimi i ligjit; |
|||
mosfunksionimi si duhet i aparatit shtetëror; migrimi i popullsisë në përmasa të |
|||
mëdha dhe tërësisht të pakontrolluar, madje jo vetëm në shkallë vendi, por edhe |
|||
në shkallë krahine duke pasur parasysh rrethanat historike, politike, shoqërore, |
|||
kulturore, psikologjike të popullsisë. |
|||
B. Interesi më i lartë i fëmijës (neni 3) |
|||
*64. Neni 54 te Kushtetutes garanton te drejten e femijeve te kene nje mbrojtje |
|||
te vecante nga shteti. Ne kete kuader institucionet publike dhe private te mbrojtjes |
|||
sociale, gjykatat dhe autoriteteve administrative ne vendimet e tyre kane parasysh |
|||
interesin me te larte te femijes. |
|||
*65. Parimi i interesit me te larte te femijes gjen pasqyrim te plote ne Kodin e |
|||
Familjes (neni 48 ), ku thuhet se biresimi behet ne interes te te biresuarit, dhe ne |
|||
Ligjin Nr. 7650, dt. 17.12.1992 “Per biresimin e te miturve nga shtetas te huaj dhe |
|||
per disa ndryshime ne Kodin e Familjes“ (neni 1) ku thuhet se biresimi lejohet |
|||
vetem ne rast se eshte ne interesin e larte te te miturit dhe garanton respektimin e |
|||
te drejtave te tij themelore. Gjithashtu, ne Kodin e Familjes (neni 64) ku behet |
|||
fjale per marredheniet ndermjet prinderve dhe femijeve thuhet se e drejta |
|||
prinderore ushtrohet vetem ne interes te femijes se mitur dhe me marreveshje |
|||
ndermjet dy prinderve. |
|||
*66. Pas viteve 90-te vihet re nje praktike gjyqesore qe deri diku nuk i pergjigjet |
|||
maksimalisht interesit me te larte te te miturit. Kjo sidomos ne rastet e divorceve |
|||
kur femija ose femijet i lihen per rritje dhe edukim nje ose te dy prinderve, ku disa |
|||
here shihen me teper interesat e prinderve se sa te femijeve, ose ne rastet e |
|||
detyrimit ushqimor, ku shpesh here femijet nuk marrin shumen e nevojshme per |
|||
edukimin, arsimimin, dhe mirerritjen e tyre. Me Kodin e Procedures Civile (neni |
|||
354 pragrafi 2, dhe neni 357) parashikohet qe gjykata e merr vendimin e saj per |
|||
emerimin e kujdestarit te te miturit ose zevendesimin e tij, duke patur parasysh |
|||
interesin e te miturit. |
|||
*67. Projekti i Kodit te Familjes, ne pjesen e dispozitave te pergjithshme, |
|||
parashikon edhe parimin e interesit me te larte te femijes. Sipas Projektit, |
|||
prinderit, organet kompetente dhe gjykatat ne vendimet dhe aktivitetin e tyre, |
|||
duhet te kene si konsiderate paresore interesin me te larte te femijes. Gjithashtu, |
|||
ne kreun per biresimin eshte theksuar se biresimi lejohet vetem ne rast se eshte ne |
|||
interesin e larte te te miturit dhe garanton respektimin e te drejtave te tij |
|||
themelore. Projekti i Kodit te Familjes, per raste te caktuara, parashikon detyrimin |
|||
e gjykates qe per marredhenie te vecanta, te kete ne konsiderate interesin e te |
|||
miturit. Keshtu, ne kreun mbi autoritetin prinderor, ne rastet kur femija largohet |
|||
nga prinderit dhe mbahet padrejtesisht nga persona te tjere, prinderit mund te |
|||
kerkojne nga gjykata dorezimin e femijes se mitur. Sipas Projektit, gjykata mund te |
|||
mos vendose kthimin, neqoftese kjo vjen ne kundershtim me interesat e te miturit. |
|||
Gjykata merr edhe mendimin e femijes, kur ka mbushur moshen 10 vjec. |
|||
*68. Ne rastin e administrimit te pasurise te te miturit, Projekti parashikon |
|||
tjetersimin e pasurise se tij vetem kur e kerkon interesi i te miturit. Per here te pare |
|||
Projekti parashikon rastin kur te dy prinderit nuk bien dakord per ate qe kerkon |
|||
interesi i femijes, ata mund ti drejtohen gjykates, e cila vendos, pasi eshte |
|||
perpjekur te zgjidhe ceshtjen me pajtim. |
|||
C. E drejta e jetës, mbijetesës dhe zhvillimit (neni 6) |
|||
*69. Kushtetuta e Republikes se Shqiperise në nenin 21 të saj shprehet se jeta e |
|||
personit, (ku perfshihen edhe femijet) mbrohet me ligj. |
|||
*70. Republika e Shqiperise ka ratifikuar Konventen Europiane per te Drejtat e |
|||
Njeriut dhe Paktin Nderkombetar lidhur me te Drejtat Civile dhe Politike ku |
|||
respektivisht ne nenin 2 dhe 6 eshte parashikuar e drejta per jeten. |
|||
*71. Një e drejtë tjetër e lidhur me jeten eshtë dhe ajo e zhvillimit të fëmijës. Per |
|||
shembull ne ligjin Nr. 8528 te vitit 1999 "Për nxitjen dhe mbrojtjen e të ushqyerit |
|||
me gji". Prodhuesit detyrohen që etiketat e prodhimit të ushqimeve per femije te |
|||
përmbajnë formulimin "ushqimi i gjirit është ideal për ushqimin e fëmijës" |
|||
*72. Nje problem i diskutueshem lidhur me te drejten e pamohueshme per te |
|||
jetuar te femijes eshte dhe aborti. Deri ne vitin 1995 aborti vullnetar nuk ishte |
|||
lejuar ligjerisht ne Shqiperi. Me 7 dhjetor 1995, u miratua nga Kuvendi Popullor |
|||
Ligji Nr. 8045, “Per nderprerjen e shtatzanise”. Megjithese ne nenin 1 te tij |
|||
parashikohet se Ligji garanton respektimin e çdo qenie njerezore qe ne fillim te |
|||
jetes, jepen perjashtimet se ky parim mund te shkelet kur eshte e domosdoshme |
|||
dhe ne kushtet e percaktuara ne kete Ligj. Ligji “Per nderprerjen e shtatezanise”, |
|||
garanton respektimin e cdo qenie njerezore qe ne fillim te jetes se tyre, pra qe ne |
|||
fazen e konceptimit te tyre. Nderprerja e e shtatzanise lejohet vetem per arsye |
|||
shendetesore (nena dhe femija) dhe per arsye psikosociale. Ne rastin e nje |
|||
shtatzanie jashte martesore te te miturave deri ne 16 vjec, nderprerja e shtatzanise |
|||
behet me miratimin e prindit ose kujdestarit ligjor. Perveç rasteve te nderprerjeve |
|||
te shtatzanise per arsye shendetesore, lejohet dhe nderprerja vullnetare me |
|||
kerkesen e nenes. |
|||
LINDJET DHE ABORTET |
|||
BIRTHS AND ABORTIONS |
|||
Vitet – Years 1994-2000 |
|||
Vitet |
|||
Years |
|||
Abortet |
|||
Abortions |
|||
1994 31622 |
|||
1995 31874 |
|||
1996 32538 |
|||
1997 22103 |
|||
1998 18944 |
|||
1999 19930 |
|||
2000 21004 |
|||
Burimi: INSTAT |
|||
*73. Seksioni V i Kodit Penal "Vepra Penale që rrezikojnë jetën dhe shëndetin |
|||
nga ndërprerja e shtatëzanisë ose mosdhënia e ndihmës" neni 93 "Ndërprerja e |
|||
shtatëzanisë së gruas pa pëlqimin e gruas", parashikon se duke përjashtuar këtu |
|||
rastet e justifikuara të mbrojtjes së shëndetit të gruas, kjo veper dënohet me gjobë |
|||
ose me burgim deri në pesë vjet. |
|||
*74. Kodi Penal parashikon dispozita te posacme qe synojne te mbrojne te |
|||
drejten e femijes per te jetuar. Neni 81 i Kodit Penal "Vrasja e Foshnjës" bën fjalë |
|||
për vrasjen me dashje të foshnjës nga nëna, menjëhërë pas lindjes. Në këtë rast |
|||
kemi të bëjmë me kundërvajtje penale dhe kundërvajtësja-nëna dënohet me gjobë |
|||
ose me burgim deri në dy vjet. |
|||
*75. Kodi Penal në kreun II “Vepra penale kundër personit”, “Krime kundër |
|||
jetës”, në Nenin 79 "Vrasja me dashje për shkak të cilësive të veçanta të viktimës" |
|||
gërma a), parashikon një masë dënimi për vrasjen e të miturit nën 16 vjeç me |
|||
burgim të përjetshëm. |
|||
*76. Ne Shqiperi ka nje dallim ne trajtimin e femijes me ushqim ndermjet |
|||
zonave urbane dhe atyre rurale. Por, diferenca ndihet sidomos midis zonave |
|||
malore dhe atyre fushore. Ne zonat malore kushtet ekonomike te familjeve jane |
|||
shume me te veshtira dhe per shkak te terrenit te veshtire, keshtu qe femijet te |
|||
cilet jetojne ne keto zona kane nje trajtim jo te mire te te ushqyerit, gje qe sjell si |
|||
pasoje dhe nje vdekshmeri me te larte te femijes ne raport me zonat e tjera. |
|||
D. Respektimi i mendimit të fëmijës (neni 12) |
|||
*77. Legjislacioni shqiptar, institucionet e shtetit dhe komuniteti e konsiderojne |
|||
femijen si nje qenie qe merr pjese aktive, progresivisht ne perputhje me intelektin |
|||
e tij, ne organizimin dhe rrjedhen e jetes se tij dhe te ambjentit qe e rrethon. |
|||
Keshtu, sipas Kodit të Procedurës Civile (neni 356), femija mund te pyetet, ose te |
|||
merret ne konsiderate mendimi i tij, kur ka mbushur moshen 10 vjeç. Por, aftesia |
|||
per te pasur mendimin e tij konsiderohet se ndryshon ne funksion te zhvillimit te |
|||
femijes, te aftesise se tij per te kuptuar ngjarjet qe e prekin ate, natyren dhe |
|||
shkallen e rendesise se çeshtjes konkrete. |
|||
*78. Ne Kodin e Familjes (neni 66 dhe 70), ne rastin kur prinderit per arsye te |
|||
ndryshme nuk jetojne bashke, por nuk jane te divorcuar, vendos Keshilli i |
|||
Kujdestarise se me cilin prind do te jetoje femija, dhe ne qoftese femija ka |
|||
mbushur moshen 10 vjeç, duhet te marre dhe mendimin e tij. Ne rastin e |
|||
zgjidhjes se marteses, gjykata zgjidh edhe çeshtjen se cilit prind do t’i besohen |
|||
femijet per rritje dhe edukim. Kur femija ka mbushur moshen 10 vjeç Keshilli i |
|||
Kujdestarise merr ne konsiderate edhe mendimin e tij (neni 97). |
|||
*79. Ne Ligjin Nr. 7650, date 17.12.1992 “ Per biresimin e te miturve nga |
|||
shtetas te huaj dhe per disa ndryshime ne Kodin e Familjes parashikohet e drejta e |
|||
te miturit qe te jape mendimin e tij per biresimin, ne qoftese ka mbushur moshen |
|||
10 vjeç. Pra, ne rastin e biresimit merret mendimi i te miturit qe ne fazen e |
|||
proçedures administrative (neni 7). Gjithashtu, edhe gjate procedures gjyqesore, |
|||
nese femija ka mbushur moshen 10 vjeç, merret edhe pelqimi i tij (neni 54). Sipas |
|||
Kodit te Familjes, ne rastin kur Keshilli i Kujdestarise emeron kujdestarin duhet te |
|||
marre edhe mendimin e te miturit qe ka mbushur moshen 10 vjeç (neni 105). |
|||
*80. Kodi i Procedures Civile, konform nenit 12 te Konventes, parashikon te |
|||
drejten e te miturit qe ka mbushur moshen 16 vjec t’i drejtohet vete gjykates per |
|||
vendosjen e kujdestarise. Jo vetem me çeshtjet qe kane te bejne me marredheniet |
|||
ne familje te femijes, por edhe ne rastin e fitimit ose heqjes dore nga shtetesia, |
|||
merret mendimi i tij. |
|||
*81. Ne Ligjin Nr. 8389, date 5.08.1998 “Per shtetesine shqiptare” thuhet se |
|||
çdo ndryshim ne shtetesine e te miturve te moshes 14-18 vjeç behet duke marre |
|||
edhe pelqimin e femijes (neni 5). Gjithashtu, ligji parashikon rastin kur te dy |
|||
prinderit fitojne shtetesine shqiptare me natyralizem, femija i tyre, nen moshen 18 |
|||
vjeç, kur jeton me prinderit, behet shtetas shqiptar me kerkesen e prinderve dhe |
|||
me pelqimin e femijes, nese ai eshte ne moshen 14 -18 vjeç. |
|||
*82. Projekti i Kodit te Familjes, ne kete fushe ka bere nje hap te rendesishem |
|||
ne percaktimin e te drejtes se femijes per tu degjuar nga gjykata dhe per tu |
|||
perfaqesuar vete, me avokat ose nga perfaqesuesi ligjor i tij. Keshtu, ne pjesen e |
|||
pare mbi dispozitat e pergjithshme eshte paraqitur me dy variante e drejta e te |
|||
miturit per t’iu drejtuar gjykates dhe per tu degjuar prej saj ne rastet kur merren |
|||
vendime qe kane te bejne me interesat e te miturit. |
|||
*83. Ne variantin e pare, nuk eshte percaktuar mosha, por lidhet me aftesi ne e |
|||
te miturit per te kuptuar dhe me zhvillimin e tij intelektual, duke mos prekur |
|||
dispozitat e Kodit, qe parashikojne te drejten e femijes dhe detyrimin e gjykates te |
|||
degjoje dhe te marre pelqimin e femijes, sipas ceshtjes ne gjykim. Ne variantin e |
|||
dyte eshte percaktuar mosha 12 vjec si kufi per femijen qe te degjohet, te marre |
|||
pjese aktive ne proces dhe te mbrohet sipas mjeteve ligjore te mbrojtjes te |
|||
parashikuara ne kete Kod dhe ne Kodin e Procedures Civile. Ky percaktim ne |
|||
Projektin e Kodit te Familjes merr rendesi, sidomos kur procedurat kryesore qe i |
|||
interesojne femijes para gjykates jane procedurat familjare, ne vecanti ato qe lidhen |
|||
me ushtrimin e te drejtes prinderore, si vendbanimi, marredheniet me prinderit, e |
|||
drejta e vizites, vendosja e kujdestarise, cenimi i jetes private dhe i |
|||
korespondences, mbrojtja e te drejtave pasurore, etj. |
|||
*84. Shqiperia ka ratifikuar Konventen Europiane te te Drejtave te Njeriut dhe |
|||
ka pranuar juridiksionin e Gjykates Europiane per te Drejtat e Njeriut, e cila |
|||
pergjithesisht ka arritur ne konkluzionin se asnje vendim nuk duhet te merret |
|||
kunder vullnetit te nje femije te moshes 12 vjec ne raste te vendosjes se tij ne nje |
|||
familje ushqyese, te ndryshimit te emrit, te kerkeses per shtetesi, te besimit fetar, |
|||
etj. |
|||
TE DREJTAT DHE LIRITE CIVILE (nenet 7, 8, 13, 17, 14, 15, 16, dhe |
|||
37/a) |
|||
A. Emri dhe kombësia (neni 7) |
|||
*85. Mbrojtja e te drejtes se emrit eshte parashikuar edhe ne Kodin Civil (neni |
|||
5), sipas te cilit çdo person fizik (ku perfshihen edhe femijet) ka te drejten dhe |
|||
detyrimin te kete emrin dhe mbiemrin e tij qe i vihet sipas ligjit. Personit, te cilit i |
|||
mohohet e drejta e perdorimit te tyre ose cenohet nga perdorimi qe te tjeret i |
|||
bejne padrejtesisht, mund te kerkoje ne gjykate perdorimin e emrit ose te mbiemrit |
|||
te vet, pushimin e cenimit, si dhe shperblimin e demit perkates. |
|||
*86. Ne rastet kur gjykata pranon padine, urdheron botimin e vendimit ne |
|||
Fletoren Zyrtare. Ne rast se kerkohet nga paditesi, gjykata mund te urdheroje |
|||
botimin e vendimit te saj edhe ne gazeta te tjera. |
|||
*87. Ligji nr. 5840, date 20.2.1979 “Per gjendjen civile” rregullon menyren e |
|||
rregjistrimit te femijes se sapolindur. Rregjistrimi i femijes behet ne zyrat e |
|||
gjendjes civile te vendbanimit te prinderve ose ne vendin ku ka ndodhur lindja. |
|||
*88. Deklarimi i lindjes duhet te behet brenda 30 diteve nga data e lindjes, dhe |
|||
kur femija lind i vdekur brenda 3 diteve. Kur kane kaluar afatet perkatese |
|||
rregjistrimi behet me urdher me shkrim te kryetarit te njesise administrative te |
|||
vendbanimit te prinderve ose te vendit ku ka ndodhur lindja pasi te kete vertetuar |
|||
daten e lindjes. Deklarimi per lindjen e femijes behet nga prinderit e femijes te |
|||
cilet i caktojne nje emer. Kur kete nuk kane mundesi ta bejne prinderit e femijes, |
|||
ne mungese te tyre, te afermit caktojne emrin e femijes. Deklarimi behet nga |
|||
anetaret e tjere madhore te familjes ose nga mamia kur eshte ndodhur ne lindje, |
|||
ose nga institucioni shendetesor ku ka lindur femija. Lindja e femijes rregjistrohet |
|||
ne rregjistrin e lindjeve. |
|||
*89. Regjistrat e gjendjes civile jane: rregjistrat e lindjes, marteses, vdekjes dhe |
|||
regjistri themeltar i shtetasve. Femija merr mbiemrin e perbashket te prinderve. |
|||
Kur prinderit kane mbiemra te ndryshem, te gjithe femijet mbajne nje mbiemer, |
|||
ate qe do te vendosin prinderit me marreveshje. Kur marreveshja nuk arrihet, |
|||
femijet mbajne mbiemrin e atit. Kur ne kohen e regjistrimit femija nuk eshte i |
|||
gjalle, me pelqimin e prinderve i caktohet emri, regjistrohet me emer lindja dhe |
|||
behet shenimi se ka vdekur. Kur femija ka lindur i vdekur regjistrohet pa emer dhe |
|||
behet shenimi perkates ne shtyllen e verejtjeve te regjistrit. Femija i lindur jashte |
|||
martese regjistrohet me emrin e tij, emrin e nenes dhe me emrin e paqene te atit, |
|||
kurse mbiemer merr kurdohere ate te vajzerise se nenes. Ne rast se njihet ose |
|||
vertetohet atesia, femijes i rregjistrohet emri dhe mbiemri i te atit. Femija i lindur |
|||
jashte martese ne shtepine e lindjes regjistrohet ne zyrat e gjendjes civile me te |
|||
afert, brenda tri diteve, nga drejtuesi i ketij institucioni, pasi ka marre pelqimin e |
|||
nenes per emrin e femijes. |
|||
*90. Femija i gjetur regjistrohet brenda tri diteve nga organi shteteror, ose |
|||
administrata e shtepise se femijes mbi bazen e nje procesverbali te mbajtur ne |
|||
kohen e gjetjes. Ne kete rast nepunesi i gjendjes civile i ve femijes, emrin dhe e |
|||
regjistron me emer ati, nene dhe mbiemer te paqene. |
|||
*91. Ne kete kuader situata e krijuar ne Shqiperi mbas viteve 90-te, kerkon nje |
|||
rregullim me te hollesishem ligjor, pasi jane konstatuar mjaft raste ku shume nena |
|||
mbasi lindin femijet e tyre largohen pa u identifikuar ose japin emer te rreme, dhe |
|||
kjo per shkak te parregullsive qe ndodhin ne maternitete si dhe ndryshimet e tjera |
|||
ligjore qe kane krijuar mundesine e vendosjes se femijes edhe ne institucione jo |
|||
shteterore, vendase apo te huaja. |
|||
*92. Ne Kushtetuten e Republikes se Shqiperise (neni 19) thuhet se kushdo qe |
|||
lind, duke pasur qofte edhe njerin prej prinderve me shtetesi shqiptare e fiton |
|||
vetiu shtetesine shqiptare. Shtetesia shqiptare fitohet edhe per shkaqe te tjera te |
|||
parashikuara me ligj. Shtetasi shqiptar nuk mund te humbase shtetesine, perveç se |
|||
ne rastin kur ai heq dore prej saj. |
|||
*93. Ne Ligjin Nr. 8389 date 5.08.1998 “Per Shtetesine Shqiptare” parashikohen |
|||
edhe rastet e fitimit dhe heqjes se shtetesise se femijes. Sipas Ligjit (neni 5), fitimi |
|||
dhe rifitimi i shtetesise shqiptare, si dhe heqja dore prej saj, nga te miturit, behet |
|||
me miratimin e prinderve dhe se çdo ndryshim ne shtetesine e tyre, kur jane ne |
|||
moshen 14-18 vjeç behet duke marre edhe pelqimin e femijes. Sipas Ligjit te |
|||
siperpermendur mbi shtetesine, shtetesia shqiptare fitohet me lindje, natyralizim |
|||
dhe biresim. |
|||
*94. Fitimi i shtetesise shqiptare me lindje ndryshoi me Ligjin Nr. 8442, date |
|||
21.01.1999, sipas te cilit kushdo qe lind, duke pasur qofte edhe njerin prej |
|||
prinderve me shtetesi shqiptare, e fiton vetiu shtetesine shqiptare. Ligji per |
|||
shtetesine, ne perputhje me paragrafin e dyte te nenit 7 te Konventes, parashikon |
|||
edhe rastet kur femija rrezikon te mbetet pa shtetesi. Sipas tij, nje femije i lindur |
|||
ose i gjetur brenda territorit te Republikes se Shqiperise merr shtetesine shqiptare |
|||
ne rast se ai eshte lindur nga prinder te panjohur dhe si pasoje femija do te mbetej |
|||
pa shtetesi (neni 8). Ne rast se prinderit e femijes behen te njohur para se femija te |
|||
kete arritur moshen 14 vjeç (pasi ne kete moshe duhet te merret edhe pelqimi i |
|||
femijes), dhe ata jane me shtetesi te huaj, shtetesia shqiptare mund te hiqet me |
|||
kerkese te prinderve te njohur ligjerisht me kusht qe femija te mos mbetet pa |
|||
shtetesi me pas si pasoje e ketij veprimi. |
|||
*95. Gjithashtu, ligji ka parashikuar edhe rastet kur nje femije lind nga prinder te |
|||
huaj (me shtetesi tjeter). Ne kete rast femija mund te marre shtetesine shqiptare |
|||
me pelqimin e te dy prinderve ne qofte se ploteson dy kushte: |
|||
? Se pari, te kete lindur brenda territorit te Republikes se Shqiperise dhe |
|||
? Se dyti, prinderit te jene rezidente te ligjshem ne territorin e Republikes se |
|||
Shqiperise. |
|||
*96. Si kusht i pare per te fituar shtetesine shqiptare me natyralizim eshte |
|||
paraqitja e kerkeses se personit, qe ka mbushur moshen 18 vjeç. Pra, ne kete |
|||
kategori nuk hyjne te miturit. Por, Ligji ka bere perjashtim per personat qe jane pa |
|||
shtetesi, duke favorizuar ne kete rast te miturit nen moshen 18 vjeç, te cilet ne |
|||
keto raste mund te fitojne shtetesine shqiptare dhe pa plotesuar kushtin e moshes |
|||
dhe disa kushte te tjera te kerkuara nga ligji (neni 9). |
|||
*97. Gjithashtu, femija mund te fitoje shtetesine shqiptare, me kerkesen e |
|||
prinderve dhe me pelqimin e tij, kur eshte ne moshen 14-18 vjeç, ne rast se te dy |
|||
prinderit fitojne shtetesine shqiptare me natyralizim. |
|||
*98. Kerkesa per fitimin e shtetesise shqiptare i drejtohet Ministrise se Rendit |
|||
Publik dhe ne rast te banimit te personit jashte shtetit, ne perfaqesite diplomatike |
|||
ose konsullore te Republikes se Shqiperise jashte shtetit e shoqeruar nga |
|||
dokumentat e kerkuara nga ky ligj. Mbas shqyrtimit te dokumentacionit perkates, |
|||
organet e siperpermendura ne qofte se vleresojne se dokumentacioni i paraqitur |
|||
ploteson kerkesat e ligjit ia percjellin ate Presidentit te Republikes, i cili nxjerr |
|||
dekretin perkates. |
|||
*99. Ne Kushtetute (neni 23) eshte parashikuar e drejta e informacionit ne |
|||
pergjithesi, ndersa ne nenin 35 i jepet e drejta kujtdo te njihet me te dhenat e |
|||
mbledhura rreth tij, me perjashtim te rasteve te parashikuara me ligj. |
|||
*100. Ne kuader te dy dispozitave kushtetuese te permendura me siper perfshihet |
|||
dhe e drejta e femijes te marre informacion dhe te njihet me te dhenat qe |
|||
disponojne organet perkatese per prinderit e tij. |
|||
*101. Ceshtja e informacionit ne te drejten shqiptare shfaqet ne dy aspekte, ne |
|||
ate te biresimit te te miturit dhe ne rastin kur femijet jane vendosur ne shtepite e |
|||
femijes. |
|||
*102. Kodi i Familjes, ndryshuar me Ligjin Nr. 7650, date 17.12.1992 “Per |
|||
biresimin e te miturve nga shtetas te huaj dhe per disa ndryshime ne Kodin e |
|||
Familjes", njeh vetem biresimin e plote. Pra, ne rast se nje femije eshte biresuar, |
|||
midis tij dhe biresuesve krijohen marredhenie te njejta si ato ndermjet prindit dhe |
|||
femijes. Te drejtat dhe detyrat ndermjet te biresuarit dhe te paslindurve te tij, nga |
|||
njera ane, dhe gjinise se tij nga ana tjater pushojne (neni 57). Sipas Ligjit “Per |
|||
Regjistrimin e Akteve te Gjendjes Civile” ne regjistrat e gjendjes civile ruhet dhe |
|||
regjistrimi i bere para biresimit. Per te ruajtur prejardhjen e vertete te femijes se |
|||
biresuar, nepunesi i gjendjes civile nuk ben asnje shuarje ne gjeneralitetet e |
|||
meparshme, qe ka femija i biresuar ne aktin e lindjes. Ai, ne baze te vendimit te |
|||
gjykates per biresimin ben shenimet perkatese ne shtyllen e veçante te shenimeve |
|||
te aktit te regjistruar te lindjes se te biresuarit. Nepunesi i gjendjes civile, te dhenat |
|||
lidhur me origjinen e femijes mund t’i jape vetem kur keto kerkohen nga gjykata |
|||
ose nga organi i prokurorise sipas kerkesave te ligjit ne keto raste. |
|||
*103. Praktika ka treguar se eshte akoma me e veshtire per femijet e strehuar ne |
|||
shtepite e femijes dhe qe nuk i njohin prinderit e tyre. Presupozohet qe nena dihet |
|||
se kush eshte, me perjashtim te femijes se gjetur, megjithate eshte teper e veshtire |
|||
te sigurohet ky informacion ne shtepite e femijes. Praktika qe ndiqet ne disa raste |
|||
ne matenitete, lidhur me regjistrimin e identitetit real te nenes, perben shpesh here |
|||
cenim te te drejtes se femijes per te njohur njerin nga prinderit, sepse parregullsite |
|||
ne regjistrim i mohojne shpesh here femijes mundesine per te njohur te pakten |
|||
nenen e tij. |
|||
*104. Projektligji i ri per Gjendjen Civile, i cili eshte ne fazen perfundimtare te |
|||
diskutimit, parashikon gjendjen civile te shtetasve shqiptare me banim te |
|||
perhershem jashte vendit, si dhe te shtetasve te huaj dhe te personave pa shtetesi. |
|||
Ne kuptim te projektligjit, familja perbehet nga persona te cilet vullnetarisht |
|||
figurojne bashkerisht ne dokumentat e sherbimit te gjendjes civile. |
|||
*105. Marredhenie familjare, sipas projektit, prezumohen ato midis prindit dhe |
|||
familjes se tij, me lindjen e personit, martesen dhe biresimin dhe mund te |
|||
ndryshojne vetem ne formen e vecimit, me kerkese te personit madhor e me |
|||
miratim te organit kompetent ose te gjykates. Sipas projektit, femijet e mitur |
|||
ndjekin prinderit. Kur prinderit vecohen dhe nuk merren vesh per te miturit, |
|||
veprohet sipas vendimit te gjykates, mbi kerkesen e secilit prind. Per efekte te |
|||
rregjistrimit dhe te kuptimit te familjes, projekti parashikon se si veprohet kur |
|||
femija jeton me prinderit. |
|||
*106. Projektligji parashikon regjistrimin e femijes me emrin qe duan prinderit |
|||
dhe ne rast se prinderit nuk bien dakord duhet t’i drejtohen gjykates, ne baze te |
|||
vendimit te te ciles behet edhe rregjistrimi. Mbiemri, sipas projektit, eshte ai i |
|||
prinderve dhe kur secili ka mbiemer te vecante vendosen te dy mbiemrat. Kur nuk |
|||
ka baba vendoset vetem mbiemri i nenes. Ndryshimi i emrit dhe mbiemrit, sipas |
|||
projektligjit, mund te behet vetem per shkaqe te arsyeshme. |
|||
*107. Nje tendence tjeter, mjaft e diskutueshme ne ditet e sotme eshte dhe futja e |
|||
metodave te riprodhimit artificial. Projektligji per shendetin riprodhues |
|||
parashikon, ndermjet te tjerash dhe futjen, per here te pare ne Shqiperi te |
|||
teknikave te reja te riprodhimit artificial. Projektligji parashikon adoptimin |
|||
surrogativ, inseminimin artificial dhe lindjen eksperimentale “In vitro”. Me kete |
|||
projektligj merren ne konsiderate deshirat e prinderve per te zgjedhur metodat e |
|||
riprodhimit. Sidoqofte nje pjese e specialisteve mendojne se zbatimi ne Shqiperi i |
|||
metodes se adoptimit surrogativ eshte i parakohshem, per vete mentalitetin e |
|||
shoqerise shqiptare. Projektligji parashikon pervec te tjerash qe detajet dhe |
|||
procedurat per realizimin e ketyre sherbimeve te percaktohen me akte te nxjerra |
|||
nga Ministri i Shendetesise. |
|||
*108. Megjithate problemet, ne rastet e fekondimit artificial jane te shumta ne |
|||
raport me fekondimin natyral, duke krijuar situata te ndryshme ne disfavor te |
|||
interesave te femijeve, si p.sh lindja e femijes ne mungese te prindit ligjor, i cili |
|||
ekziston fizikisht ne momentin e lindjes se femijes, por qe ligji nuk i njeh as titullin |
|||
dhe as te drejtat dhe detyrimet e nje babai, ekzistenca e dy nenave, ne rastin kur dy |
|||
gra kane kontribuar ne lindjen e femijes. Njera eshte nena gjenetike, ndersa tjetra |
|||
nena mbajtese. Projektligji ne kete rast parashikon hartimin e nje kontrate |
|||
noteriale midis ciftit dhe nenes mbajtese, e cila me lindjen gjalle te femijes duhet |
|||
t’ia dorezoje ciftit. |
|||
B. Ruajtja e identitetit (neni 8) |
|||
*109. Ne Kushtetuten e Republikes se Shqiperise si dhe ne ligje te veçanta |
|||
parashikohet e drejta e personit (ku ben pjese edhe i mituri) per te ruajtur |
|||
identitetin ne elemente te veçante te tij, siç jane shtetesia, lidhjet familjare, gjuha, |
|||
kultura etj. Ne Kushtetute (neni 3) jepet detyrimi i shtetit per te respektuar dhe |
|||
mbrojtur identitetin kombetar, i cili ka nje kuptim me te gjere se identiteti i |
|||
personit. |
|||
*110. Gjithashtu, ne Kushtetute, kur behet fjale per parimet e pergjithshme te te |
|||
drejtave dhe lirive themelore te njeriut, parashikohet detyrimi i organeve te |
|||
pushtetit publik te respektojne te drejtat dhe lirite themelore te njeriut, si dhe te |
|||
kontribuojne ne realizimin e tyre. Kufizime te ketyre te drejtave mund te vendosen |
|||
vetem me ligj per nje interes publik ose per mbrojtjen e te drejtave te te tjereve. |
|||
Kufizimi duhet te jete ne perpjestim me gjendjen qe e ka diktuar ate (neni 17). |
|||
*111. Kushtetuta, gjithashtu respekton dhe ruajtjen e identitetit nga pakicat |
|||
kombetare, te cilet kane te drejte te shprehin dhe te ruajne perkatesine e tyre |
|||
etnike, kulturore, fetare e gjuhesore. |
|||
*112. Ne kodin Civil, qe ne kapitullin e pare te tij percaktohet e drejta e personit |
|||
per te ruajtur emrin dhe mbiemrin si dhe vendbanimin e tij (neni 5 dhe 12). Ne |
|||
kete Kod parashikohet gjithashtu e drejta e personit fizik per te gezuar te drejtat |
|||
civile perveç perjashtimeve te caktuara me ligj. |
|||
*113. Persa i perket ruajtjes se shtetesise, si ne Kushtetute dhe ne Ligjin Nr. |
|||
8389, date 05.08.1998 “Per Shtetesine Shqiptare” garantohet ruajtja e shtetesise |
|||
shqiptare e fituar sipas ligjit. Sipas Kushtetutes, shtetasi shqiptar nuk mund ta |
|||
humbase shtetesine, perveç se kur ai heq dore prej saj. Per te miturit deri ne 14 |
|||
vjeç, jane prinderit ata qe vendosin per shtetesine e femijes brenda kritereve te |
|||
percaktuara me ligj. Ndersa, per femijet e moshes 14 deri 18 vjeç duhet te merret |
|||
edhe pelqimi i tyre. |
|||
*114. Persa i perket ruajtjes se emrit ose mbiemrit te personit, Ligji “Per |
|||
rregjistrimin e akteve te gjendjes civile” nr. 5840, date 20.02.1979 ka pesuar nje |
|||
ndryshim me Ligjin Nr. 7682, date 9.03.1993 “Per disa ndryshime ne ligje”. |
|||
*115. Sipas tij, çdo shtetas ka te drejte te kerkoje nderrimin e emrit ose te |
|||
mbiemrit, duke treguar dhe shkaqet per kete nderrim, si dhe emrin ose mbiemrin |
|||
qe ka zgjedhur. Vendimi per nderimin e emrit ose mbiemrit merret nga Keshilli i |
|||
Komunes ose Bashkise dhe i dergohet zyres se gjendjes civile perkatese, e cila ben |
|||
ndryshimet e nevojshme ne regjistrin themeltar te shtetasve. |
|||
*116. Per sa i perket ruajtjes se lidhjeve familjare ne rastin e biresimit, sipas Kodit |
|||
te Familjes, pushojne te gjitha lidhjet qe femija kishte me familjen e tij te origjines |
|||
mbas realizimit te biresimit. |
|||
*117. Projektligji per gjendjen civile percakton se per cdo pjesetar, perfshire dhe |
|||
femijet, fleta familjare permban emrin, mbiemrin, numrin e identifikimit, seksin, |
|||
datelindjen, vendlindjen, atesine, amesine, kombesine dhe gjendjen e raportet |
|||
familjare. Sipas projektit, femija merr kombesine e prinderve me kombesi te njejte, |
|||
e cila nuk mund te ndryshohet as me vendim gjyqesor, pervec kur vertetohet |
|||
pasaktesia e kombesise se prinderve ose behet ndryshimi ne rruge gjyqesore i |
|||
atesise ose amesise. Kur prinderit me kombesi te ndryshme nuk merren vesh, |
|||
sherbimi i gjendjes civile i cakton perkohesisht ate te atit dhe perfundimisht sipas |
|||
vullnetit te femijes kur behet madhor. Gjithashtu, projekti percakton kombesine e |
|||
femijes se lindur jashte martese, te te biresuarit, te femijes pa prinder dhe te |
|||
femijes se lindur me metodat e fekondimit artificial. Per kete te fundit, projektligji |
|||
kufizohet vetem tek femijet e lindur nga nje grua e martuar. |
|||
C. E drejta e shprehjes (neni 13) |
|||
*118. Legjislacioni shqiptar i lejon femijes te marre pjese aktive ne jeten socialkulturore |
|||
duke shprehur mendimet e tij, duke marre dhe shkembyer informacione |
|||
dhe ide. |
|||
*119. Neni 22 i Kushtetutës garanton lirinë e informacionit, të shprehjes dhe |
|||
lirinë e shtypit, gjithashtu garanton lirinë e radiotelevizionit. |
|||
*120. Nenet 56,57,58 të Kushtetutës të cilat flasin për të drejtat social-kulturore, |
|||
sanksionojnë të drejtën e kujtdo për tu informuar për gjendjen e mjedisit dhe |
|||
mbrojtjen e tij, të drejtën e arsimit, lirinë e krijimit artistik dhe kërkimit shkencor. |
|||
*121. Ligji 8410 datë 30,09.1998 "Për radio televizionin publik e privat" shprehet |
|||
në mënyrë të përgjithshme për respektimin e të drejtave të të miturve. |
|||
*122. Edhe ligji nr. 8503 i vitit 1999, "Për të drejtat e informimit për dokumentat |
|||
zyrtare" edhe pse nuk ka dispozitë të veçantë ku të flitet për fëmijët në nenin 2 të |
|||
tij bën fjalë se të drejtën për këtë informim e kanë personat fizikë dhe juridikë, |
|||
vendas ose të huaj. Duke qënë se fëmijët futen në kategorinë e personave fizikë |
|||
rrjedh se ata kanë të drejtën e informimit. Sidoqofte, ndihet nje mungese e akteve |
|||
ligjore te cilat parashikojne menyrat dhe rruget se si mund te realizohet kjo e drejte |
|||
per femijet, qe eshte shume me teper specifike se te rriturit. |
|||
29 |
|||
*123. Sigurisht, femijet marrin informacion dhe shprehin mendimet e tyre |
|||
nepermjet procesit mesimor, i cili parashikon se arsimi ka per mision emancipimin |
|||
shpirteror, progresin material dhe zhvillimin social te individit (neni 2). Ajo ç’ka |
|||
eshte e rendesishme ne kete Ligj ka te beje me pjesemarrjen e femijeve ne |
|||
komunitet, duke i krijuar mundesi te shprehe mendimet e tij dhe te kerkoje e te |
|||
marre informacion per kete fushe (neni 12/2). |
|||
*124. Nje rendesi te madhe ne kete drejtim ka edhe miratimi i Ligjit Nr 8503, |
|||
date 30.06.1999 “Per te drejten e informimit per dokumentet zyrtare”. Ligji nuk ka |
|||
dispozita te vecanta per femijet, por nuk shprehet as edhe per perjashtime. |
|||
*125. Ne nenin 2 te Ligjit percaktohet se me person, ne kuptim te ketij Ligji, |
|||
kuptohet cdo person fizik ose juridik, vendas ose i huaj. Gjithashtu, Ligji |
|||
parashikon edhe te drejten e ankimit ne rruge administrative dhe gjyqesore, ne rast |
|||
te shkeljes te te drejtes se informimit per dokumentet zyrtare. |
|||
*126. Ne Kushtetute thuhet se kufizime te te drejtave dhe lirive te parashikuara ne |
|||
te, mund te vendosen vetem me ligj per nje interes publik ose per mbrojtjen e te |
|||
drejtave te te tjereve. Kufizimi duhet te jete ne perpjestim me gjendjen qe e ka |
|||
diktuar ate (neni 17). |
|||
*127. Ligji 8096 “Për kinematografinë" parashikon shfaqjen e filmave në mënyrë |
|||
të diferencuar sipas moshave të fëmijëve, dhe ndalimin e shfaqjes së filmave për |
|||
fëmijët nga 14-18 vjec apo nën 14 vjec në orë të caktuara. Ligji ndalon shfaqjen e |
|||
reklamave të cilat mund të ndikojnë në dëmtimin e shëndetit të fëmijëve, shfaqjen |
|||
e reklameve me pije alkoolike në duart e fëmijëve apo që të përdoren nga fëmijët. |
|||
*128. Programet e TV lidhur me femijet kanë si synim të transmetojnë emisione |
|||
me karakter edukativ, arsimor, kulturor, argëtues, për forcimin e traditës |
|||
kombëtare, mbrojtjes së gjuhës etnike që respekton edhe të drejtat e fëmijëve të |
|||
minoriteteve. Pervec sa siper, me Ligjin Nr 8525, date 09.09.1999, Shqiperia ka |
|||
ratifikuar Konventen Europiane per Televizionin Nderkufitar. Sipas Konventes, |
|||
liria e shprehjes dhe e informimit, e parashikuar dhe ne nenin 10 te Konvente s per |
|||
Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut dhe Lirive Themelore, perben nje nga parimet |
|||
themelore te nje shoqerie demokratike dhe nje nga kushtet baze per perparimin e |
|||
saj dhe per zhvillimin e cdo qenieje njerezore. |
|||
*129. Konventa shprehet ne menyre te vecante per ta, per kufijte e transmetimit |
|||
te programeve dhe te reklamave duke parashikuar dispozita kufizuese ne mbrojtje |
|||
te te drejtave te femijeve. Keshtu, sipas Konventes (neni 7), te gjitha sherbimet |
|||
programore, te cilat kane gjasa te demtojne zhvillimin fizik, mendor ose moral te |
|||
femijeve dhe adoleshenteve, nuk do te vihen ne program kur per shkak te kohes |
|||
se transmetimit dhe te marrjes, ka gjasa qe ata t’i shohin ato. |
|||
D. E drejta për informacion të përshtatshëm (neni 17) |
|||
*130. Kushtetuta e Republikes se Shqiperise garanton lirine e informacionit, te |
|||
shprehjes dhe lirine e shtypit. Gjithashtu, Kushtetuta garanton lirine e radios dhe |
|||
te televizionit dhe ndalimin e çensures paraprake te mjeteve te komunikimit (neni |
|||
22). Ne kreun, qe ben fjale per lirite dhe te drejtat social-kulturore, megjithese nuk |
|||
shprehet direkt per femijet, Kushtetuta sanksionon per cilindo te drejten te |
|||
informohet per gjendjen e mjedisit dhe per mbrojtjen e tij (neni 56), te drejten e |
|||
arsimimit, lirine e krijimit artistik dhe kerkimit shkencor, etj (neni 57,58). |
|||
*131. Ligji nr. 8410, date 30.09.1998 “Per radion dhe televizionin publik e privat |
|||
ne Republiken e Shqiperise” nuk shprehet per nevojat e veçanta te femijeve ne |
|||
fushen e mas-medias, por shprehet ne menyre te pergjithshme per respektimin e te |
|||
drejtave dhe interesave te te miturve. Ligji, ne ate pjese te veprimtarise radiotelevizive |
|||
respekton paaneshmerisht te drejten per informacion, bindjet politike e |
|||
besimet fetare, personalitetin, dinjitetin, jeten private te njeriut, si dhe te drejtat |
|||
dhe lirite themelore te tij, perfshin edhe respektimin ne menyre te veçante te te |
|||
drejtave, interesave dhe kerkesave morale e ligjore per mbrojtjen e te miturve (neni |
|||
4,36). Sipas Ligjit, radio dhe televizioni publik transmetojne emisione me karakter |
|||
informativ, edukativ, kulturor, artistik e argetues, programe keto qe midis te |
|||
tjerave respektojne dhe te drejtat e femijeve dhe te adoleshenteve, gjuhen dhe |
|||
kulturen shqiptare, te drejtat e pakicave kombetare, etj (neni 35,36). |
|||
*132. Keshilli Kombetar i Radios dhe Televizionit ne kuader te kompetencave te |
|||
dhena ka licensuar vetem nje televizion privat per femije, JUNIOR TV, i cili |
|||
transmeton vetem filma per femije dhe adoleshente, ne bashkepunim me |
|||
transmetues satelitore. Ne programet e transmetuesve lokale dhe kombetare |
|||
(gjithsej 40), nje vend te rendesishem zene programet e ndryshme per femije. |
|||
*133. Me poshte paraqitet nje tabele mbi transmetuesit e licensuar televizive ne |
|||
territorin e Republikes se Shqiperise, numrin e programeve per femije ne nje jave |
|||
ne keto televizione si dhe ndarja e tyre sipas tematikes. |
|||
''Nr. Emri i |
|||
Televizionit |
|||
Numri i |
|||
programeve |
|||
per femije |
|||
Programe |
|||
per femije |
|||
ne % |
|||
Programe |
|||
informative |
|||
per femije |
|||
ne % |
|||
Programe |
|||
argetuese |
|||
per femije |
|||
ne % |
|||
Filma |
|||
vizatimore'' |
|||
ne %'' |
|||
1. TV Shqiptar 3 12 2 7 3 |
|||
2. TV Klan 2 8 - 4 4 |
|||
3. TV Arberia 2 10 1 5 4 |
|||
4. Vizion + 2 9 - 4 5 |
|||
5. Gjeli Tv 1 3 - - 3 |
|||
6. TV Egnatia 2 4 - 2 2 |
|||
31 |
|||
7. Teuta TV 2 10 8 2 |
|||
8. Tv Dardan 2 10 2 6 2 |
|||
9. Tv 2000 2 10 2 2 6 |
|||
10. Calvin Tv 1 15 - - 15 |
|||
11. BBF Tv 1 6 - 2 4 |
|||
12. Junior Tv Satelitor 100 - - - |
|||
13. Shkodra Tv 2 6 - 4 2 |
|||
14. TV ARV 2 12 2 5 5 |
|||
15. Gramsh Tv 1 3 - - 3 |
|||
16. Johaniter Tv 2 15 - 8 7 |
|||
17. Tv "4+" 2 7 - 5 2 |
|||
18. Onufri Tv 2 18 - 10 8 |
|||
19. Tv "6+1" 2 10 2 4 4 |
|||
20. Tv Kombi 2 7 1 4 2 |
|||
21. Tv Skampa 2 7 - 2 5 |
|||
22. Tv Puka 1 10 2 3 5 |
|||
23. Tv SOT 7 1 2 - - 2 |
|||
24. Tv Mati 2 14 2 6 6 |
|||
25. Tv Kruja 2 7 - 4 3 |
|||
26. Tv Bulqiza 1 7 - 7 - |
|||
27. Tv Kucova 2 10 - 5 5 |
|||
28. Tv "A.Jug" 2 7 - 4 3 |
|||
29. ERA Tv 1 8 - 8 - |
|||
30. Real Tv 2 10 - 5 3 |
|||
31. Kukes Tv 2 8 - 4 4 |
|||
32. Alba Tv 2 11 - 4 7 |
|||
33. ATN 1 2 5 - 2 3 |
|||
32 |
|||
34. Shijak Tv 2 5 - 3 2 |
|||
35. TNSH 2 9 - 4 5 |
|||
36. Tv Koha 1 6 - - 6 |
|||
37. Tv Lobivizion 2 7 - 3 4 |
|||
38. Top Channel 1 5 - - 5 |
|||
39. Tv Mirdita 2 6 - 3 3 |
|||
40. Tv Beslidhja 2 6 - 3 3 |
|||
41. Tv Kristal 2 6 - 2 4 |
|||
*134. Bibliotekat e shkollave vlerësohen si pjesë e rëndësishme e procesit |
|||
mësimor edukativ dhe informimit në shkollë, sepse ato ndihmojnë për zgjerimin |
|||
dhe konsolidimin e njohurive të programeve të lëndëve të ndryshme, si dhe për |
|||
formimin e edukatës dhe të shprehive të të lexuarit, përgjithësisht për formimin |
|||
kulturor të fëmijëve, në tërësi të brezit të ri. |
|||
*135. Për këto arsye janë bërë përpjekje për ngritjen e bibliotekave pranë |
|||
shkollave, për pasurimin e vazhdueshëm të tyre, si dhe për funksionimin normal të |
|||
tyre. |
|||
*136. Aktualisht pranë pothuaj të gjitha shkollave 8 -vjeçare ka biblioteka. Nje |
|||
numer i vogel bibliotekash kanë hapësira dhe fonde modeste librash, sidomos në |
|||
disa zona rurale. Shkollat 8-vjeçare, që funksionojne bashkë me shkollat e mesme |
|||
në qytete kanë biblioteka më të plota, të rregullta dhe funksionale, të sistemuara në |
|||
mjedise të përshtatshme. |
|||
*137. Sipas statistikave ne vitin 2000 jane 210 shkollat 8-vjeçare dhe të mesme të |
|||
bashkuara. Këto dy grupe shkollash kanë rregjistruar në vitin 2000 gjithsej 296 |
|||
biblioteka, me një fond mesatar titujsh prej 833 dhe me një fond të përgjithshëm |
|||
prej 819.672 ekzemlarë (copë) librash. |
|||
*138. Deri në vitin 1991 ka patur një fond financiar nga buxheti i shtetit për |
|||
blerjen e librave të reja dhe furnizimin me to të bibliotekave të shkollave. Ky fond |
|||
u riaktivizua perseri në vitin 1997 nga Ministria e Arsimit kur miratoi udhëzimin |
|||
“Për trajtimin e blerjes së librit artistik për bibliotekat si mjet shkollor”. |
|||
*139. Një masë tjetër favorizuese për bibliotekat është caktimi i mësuesëve të |
|||
gjuhës e të letërsisë si përgjegjës për administrimin e tyre, kundrejt kompensimit |
|||
me ulje të normës mësimore në klasë. Kjo parashikohet në “Dispozitat Normative |
|||
për Shkollat Publike” të datës 31 Korrik 1996 të Ministrise se Arsimit dhe |
|||
Shkences. |
|||
*140. Persa i perket transmetimit te emisioneve ose programeve per femijet, qe i |
|||
perkasin nje grupi etnik, Ligji parashikon shfaqjen e programeve ne gjuhen e |
|||
pakicave kombetare qe ndodhen ne Shqiperi, respektimin e gjuhes dhe kultures se |
|||
tyre dhe dhenien e informacioneve te veçanta per ta (neni 36,37,68). |
|||
*141. Ligji per Radio-Televizionin dhe Ligji Nr. 8096, date 29.04.1996 “Per |
|||
kinematografine” parashikojne transmetimin e filmave ne menyre te diferencuar, |
|||
sipas moshave, dhe ndalimin e shfaqjes se filmave per femijet nen moshen 14 vjeç |
|||
dhe 14-18 vjeç ne orare te caktuara (neni 43,11). Ligji kryesisht ka parashikuar |
|||
ndalimin e shfaqjes se programeve te caktuara per femije, por jo llojin e |
|||
programeve qe duhet te transmetoje per ti siguruar femijes informacionin dhe |
|||
materialet e nevojshme qe synojne te rrisin mireqenien e tij shoqerore, shpirterore |
|||
e morale, si dhe shendetin e tij fizik dhe mendor. |
|||
*142. Ne vazhdim te kesaj ideje, ligji parashikon nje dispozite te veçante per |
|||
mbrojtjen e te miturve, sipas se ciles nuk lejohet te jepen ne radio e televizion |
|||
reklama qe nxisin sjellje, te cilat rrezikojne shendetin dhe zhvillimin normal psiqik |
|||
te femijeve. Reklamat e destinuara per femijet ose kur realizohen me femije, te |
|||
jene te tilla qe te shmangin çdo gje qe demton interesat dhe veçantine e moshes se |
|||
tyre (neni 56). |
|||
*143. Ligji ndalon, gjithashtu, shfaqjen e reklamave te pijeve alkolike per femijet |
|||
si dhe paraqitjen ne reklame me pije alkolike ne duar te femijeve (neni 57). |
|||
*144. Keshilli Kombetar i Radios dhe Televizionit krahas monitorimit te |
|||
vazhdueshem dhe te panderprere te te gjithe programeve si ne radio dhe ne |
|||
televizion, ka vene ne dispozicion te publikut te gjere nje linje telefoni, faksi dhe email, |
|||
ku personat fizike mund te denoncojne shperdorimin e dhunes, |
|||
pornografine, ose cenimin e dinjitetit ne mediat e ndryshme elektronike. |
|||
E. Liria e mendimit, ndërgjegjes dhe fesë (neni 14) |
|||
*145. Ne Kushtetute parashikohet se shteti eshte asnjanes ne çeshtjet e besimit |
|||
dhe te ndergjegjes dhe garanton lirine e shprehjes se tyre ne jeten publike (neni |
|||
10). Gjithashtu, ne Kushtetute parashikohet se liria e ndergjegjes dhe e fese eshte e |
|||
garantuar. Secili eshte i lire te zgjedhe ose te ndryshoje fene ose bindjet, si dhe t’i |
|||
shfaqe ato individualisht ose kolektivisht ne publik ose ne jeten private, nepermjet |
|||
kultit, arsimimit, praktikave ose kryerjes se riteve. |
|||
*146. Askush nuk mund te detyrohet ose te ndalohet te marre pjese ne nje |
|||
bashkesi fetare ose ne praktikat e saj, si dhe te beje publike bindjet ose besimin e |
|||
tij (neni 24). Pra Kushtetuta kete te drejte ia njeh gjithesecilit, duke mos |
|||
perjashtuar dhe kategorine e femijeve. |
|||
*147. Ligji nr. 7952, date 21.06.1995 “Per sistemin arsimor parauniversitar”, |
|||
meqenese arsimi publik eshte laik, nuk lejon propaganden fetare te cilitdo besim |
|||
qofte. Ne Shqiperi çeshtja e besimi fetar nuk ka paraqitur probleme edhe per |
|||
faktin se per me shume se 20 vjet me radhe besimi fetar ishte i ndaluar. |
|||
*148. Me Vendimin e Keshillit te Ministrave nr. 248, date 28.05.1999, jane |
|||
percaktuar kriteret dhe procedurat e dhenies se lejes per funksionimin e |
|||
institucioneve arsimore jopublike dhe te institucioneve arsimore plotesuese |
|||
jopublike, ne te cilat zhvillohen lende fetare. Vendimi parashikon se subjekti |
|||
privat, qe do te funksionoje si institucion arsimor jopublik, ku do te zhvillohen |
|||
lende fetare, midis te tjerave duhet te paraqese edhe nje deklarate, me ane te se |
|||
ciles merr persiper te respektoje Deklaraten Universale te te Drejtave te Njeriut |
|||
dhe Konventen per te Drejtat e Femijes. Vendimi nuk shprehet nese duhet te |
|||
merret pelqimi i femijes qe rregjistrohet ne kete shkolle, ndersa shprehet per |
|||
pjesmarrjen fakultative te femijeve ne veprimtarite jashte procesit mesimor, ku |
|||
miratimi i prindit, kujdestarit apo i vete nxenesit eshte percaktues. Vendimi nuk |
|||
parashikon se per cilen moshe eshte percaktues mendimi i prindit. |
|||
*149. Me Vendimin e Keshillit te Ministrave nr. 459, date 23.09.1999 eshte |
|||
krijuar Komiteti Shteteror per Kultet, i cili i paraqet Ministrise se Arsimit dhe |
|||
Shkences mendimin e tij lidhur me planin mesimor, programet lendore dhe tekstet |
|||
e pjeses jolaike per kerkesat e paraqitura per hapjen e institucioneve arsimore |
|||
jopublike ku zhvillohen lende fetare. |
|||
*150. Ne Kodin e Familjes jane parashikuar te drejtat dhe detyrimet qe kane |
|||
prinderit ose kujdestari i tij ne drejtimin dhe edukimin e femijes. Ne kete Kod nuk |
|||
parashikohet asgje e veçante per ta drejtuar femijen ne ushtrimin e te drejtes se |
|||
besimit fetar, pra mund te konkludohet se femija eshte i lire ne zgjedhjen e besimit |
|||
fetar, ndergjegjes etj. |
|||
*151. Ne Kodin Penal parashikohet rasti kur personave qe duan te marrin pjese |
|||
ne ceremonite fetare, ose qe duan te shprehin lirisht bindjet fetare, u krijohen |
|||
pengesa ose u ndalohet aktiviteti. Kjo veper perben kundravajtje penale dhe |
|||
denohet me gjobe ose me burgim gjer ne nje vit. |
|||
*152. Duhet te theksohet se besimet fetare ne Shqiperi, gjithmone i ka |
|||
karakterizuar nje ndjenje e forte dhe e sinqerte harmonie e cila reflektohet dhe ne |
|||
marredheniet ndermjet personave me besime te ndryshme fetare dhe ndermjet |
|||
fetareve dhe ateisteve. Nuk disponohen statistika te sakta per numrin dhe |
|||
perqindjen e besimtareve te cdo besimi, por sipas nje statistike te shume dekadave |
|||
me pare, 50% e besimtareve rezultuan te ishin myslimane, 20% e tyre ortodokse, |
|||
20% bektashinj dhe 10% katolike. |
|||
*153. Mbi bazen e lirise se ndergjegjjes dhe besimit fetar, sot ne Shqiperi, krahas |
|||
kater komuniteteve fetare kryesore, veprojne edhe rreth 62 shoqata te krishtere |
|||
Protestante, Evangjeliste, Adventiste, Bahai, Mormone, te ardhura kryesisht nga |
|||
Evropa Perendimore dhe SHBA, si dhe shoqata bamirese fetare islamike. |
|||
*154. Ne Republiken e Shqiperise, ndonese nuk ka fe zyrtare dhe ne çeshtjet e |
|||
besimit e te ndergjegjes shteti eshte asnjanes, ai njeh barazine e bashkesive fetare |
|||
dhe garanton lirine e shprehjes se tyre ne jeten publike (neni 10 i Kushtetutes se |
|||
Republikes se Shqiperise). |
|||
*155. Diskriminimi per shkak te fese apo bindjeve fetare eshte antikushtetues |
|||
(neni 18 i Kushtetutes, neni 253 i Kodit Penal). Nxitja e urrejtjes dhe grindjeve |
|||
fetare perben veper penale dhe denohet me gjobe ose me burgim gjer ne dhjete |
|||
vjet (Kodi Penal, neni 265). |
|||
*156. Gjithashtu, ne Seksionin X te Kodit Penal, ne nenet 131,132 dhe 133, |
|||
shkaterrimi ose demtimi i objekteve te kultit dhe pengimi i ceremonive fetare, |
|||
parashikohen si vepra penale te denueshme. |
|||
*157. Shteti shqiptar, brenda mundesive te tij, krahas fondeve qe i akordon nga |
|||
buxheti i shtetit Institutit te Monumenteve te Kultures per restaurimin dhe |
|||
mirembajtjen e objekteve te ndryshme te kultit, jep kontributin e vet nepermjet |
|||
krijimit te lehtesive doganore e fiskale, kthimit te pronave (aty ku ka qene e |
|||
mundur), apo nepermjet dhenies falas ose me çmime simbolike te trojeve ne |
|||
pronesi publike per ndertimin e objekteve fetare te kultit, shkollave, spitaleve, |
|||
azileve etj. |
|||
F. Liria e organizimit dhe mbledhjes paqësore (neni 15) |
|||
158. Ne Kushtetuten e Republikes se Shqiperise parashikohet e drejta e kujtdo |
|||
te organizohet kolektivisht per çfaredo qellimi te ligjshem (neni 46). |
|||
*159. Gjithashtu, Kushtetuta garanton lirine e tubimeve paqesore dhe pa arme |
|||
sipas procedurave te parashikuara me ligj (neni 47). |
|||
*160. Ne Kodin Civil parashikohet e drejta e femijeve, qe kane mbushur moshen |
|||
14 vjeç, te bejne pjese ne organizata shoqerore (neni 7). Edhe projektligji "Për |
|||
organizatat jofitimprurëse" në nenin 3 kur flet për subjektet e ligjit shprehet se |
|||
cdokush ka të drejtën e organizmit kolektiv dhe në nenin 4 shprehet se cdo person |
|||
fizik ose juridik vendas apo i huaj ka të drejtën e themelimit dhe të pjesëmarrjes në |
|||
organizatat jofitimprurëse. |
|||
*161. Gjithashtu, Kodi Civil trajton dhe proceduren e krijimit te shoqatave ku |
|||
nuk percaktohet mosha, gje qe te le te kuptosh qe edhe femijet kane te drejten e |
|||
tyre te organizohen ne shoqata qe i pershtaten interesave te tyre. Pra nuk ka asnje |
|||
kufizim ne kete te drejte. |
|||
G. Mbrojtja e jetës private (neni 16) |
|||
*162. Kushtetuta ka percaktuar fshehtesine e korrespondences dhe |
|||
paprekshmerine e baneses per cilindo, pa percaktuar ne menyre te veçante |
|||
kategorine e femijeve, por dhe pa e perjashtuar ate. Pra, percaktimet kushtetuese |
|||
vlejne edhe per te miturit. Sipas Kushtetutes, jane te garantuara liria dhe fshehtesia |
|||
e korrespondences (neni 36). |
|||
*163. Gjithashtu, Kushtetuta garanton paprekshmerine e baneses. Kontrollet e |
|||
baneses mund te behen vetem ne rastet e parashikuara me ligj. Dhunimi i baneses, |
|||
nderhyrja e padrejte ne jeten private, ose shkelja e fshehtesise se korespondences |
|||
perbejne veper penale dhe denohen sipas dispozitave te Kodit Penal. Konkretisht |
|||
sipas Kodit Penal dhunimi i baneses denohet me gjobe ose me burgim deri ne 3 |
|||
muaj, nderhyrja e padrejte ne jeten private perben kudravajtje penale dhe denohet |
|||
me gjobe ose me burgim deri ne 2 vjet, pengimi ose shkelja e fshehtesise se |
|||
korespondences perben kudravajtje penale dhe denohet me gjobe ose me burgim |
|||
deri ne dy vjet. |
|||
37 |
|||
*164. Po keshtu sipas ligjit Nr.8092, datë 21.3.1996 “Per shendetin mendor”, |
|||
korrespondenca e personave ne institucionet e rehabilitimit dhe ato psikiatrike nuk |
|||
kontrollohet. |
|||
H. E drejta për t’iu mos nënshtruar torturës, trajtimeve, apo dënimeve të tjera |
|||
mizore, çnjerëzore ose degraduese (neni 37 (a)) |
|||
*165. Te drejtat e parashikuara ne Konvente, gjejne pasqyrim ne legjislacionin |
|||
shqiptar ne kuadrin e pergjithshem te te drejtave te njeriut, duke mos e |
|||
konsideruar te nevojshme pasqyrimin ne menyre te veçante te te drejtave te |
|||
femijeve ne disa prej tyre. Sipas Kushtetutes Shqiptare parashikohet se askush nuk |
|||
mund t’i nenshtrohet tortures, denimit apo trajtimit mizor, ç’njerezor ose |
|||
poshterues (neni 25). |
|||
166. Ne Kodin e Procedures Penale, ne pjesen e dispozitave te pergjithshme |
|||
eshte parashikuar se askush nuk mund t’i nenshtrohet tortures, denimit apo |
|||
trajtimit poshterues. Me ligjin nr. 7727, date 30.06.1993, Republika e Shqiperise ka |
|||
aderuar ne Konventen kunder tortures dhe vuajtjeve te tjera ose trajtimit mizor, |
|||
ç’njerezor e degradues. Denimi me vdekje nuk parashikohet nga legjislacioni |
|||
shqiptar. Persa i perket denimit me burgim te perjetshem, legjislacioni penal |
|||
shqiptar e ndalon dhenien e kesaj mase denimi per femijet nen moshen 18 vjeç. |
|||
Per me teper, ne Kodin Penal parashikohet qe edhe denimi me burgim per te |
|||
miturit, qe nuk kane mbushur moshen 18 vjeç, nuk mund te jete me shume se |
|||
gjysma e denimit, qe parashikon ligji per vepren penale te kryer (neni 51). Ne |
|||
rastet kur vepra penale eshte e nje rendesie te paket dhe sjellja e meparshme e te |
|||
miturit eshte e mire, gjykata mund ta perjashtoje ate nga denimi dhe mund te |
|||
vendose dergimin e tij ne nje institucion edukimi. |
|||
*167. Ne Kodin e Procedures Penale eshte parashikuar sigurimi i trajtimit |
|||
njerezor dhe rehabilitimi moral i te denuarve me burgim (neni 5/3). |
|||
*168. Ne pjesen e legjislacionit shqiptar qe parashikon trajtimin e personave te |
|||
denuar me heqje lirie, nje vemendje i eshte kushtuar ruajtjes, permiresimit ose |
|||
rivendosjes te lidhjeve te te miturit me familjen, duke pergatitur nje program |
|||
favorizues. |
|||
*169. Si subjekt i veprave penale Kodi Penal përcakton si moshë minimale për |
|||
përgjegjësi penale moshën 14 vjeç kur kryen një vepër penale dhe 16 vjeç kur |
|||
kryen një kundërvajtje penale. Persa i perket marrjes se mases se sigurimit, Kodi i |
|||
Procedures Penale parashikon kriteret dhe rrethanat qe duhet te kete parasysh |
|||
gjykata, sidomos kur behet fjale per vepra penale te kryera nga te miturit. |
|||
*170. Kur i pandehuri eshte i mitur gjykata mban parasysh dhe kerkesen per te |
|||
mos nderprere proceset edukative konkrete. Ne qofte se i mituri ka kryer |
|||
kundervajtje penale, nuk zbatohet masa e arrestit per te. |
|||
38 |
|||
MJEDISI FAMILJAR DHE KUJDESI ALTERNATIV (nenet 5, 18 |
MJEDISI FAMILJAR DHE KUJDESI ALTERNATIV (nenet 5, 18 |
||
paragrafi 1 dhe 2, neni 9, 10, 27 paragrafi 4, neni 20, 21, 11, 19, 39 dhe 25) |
paragrafi 1 dhe 2, neni 9, 10, 27 paragrafi 4, neni 20, 21, 11, 19, 39 dhe 25) |
Versioni i datës 10 maj 2008 14:01
Konventa mbi të drejtat e fëmijës (CRC) RAPORTI FILLESTAR DHE I PARË PERIODIK I SHTETEVE PALË (SHQIPËRIA) Marrë nga: ?
| ||||||||||||||||||||||||