|
FJALORTHI I FJALËVE TË RRALLA, I BARBARIZMAVE DHE I DISA PROVICIALIZMAVE*
Shkurtimet
|
- ant. anatomi; ef. emër i gjinisë femrore; em. emër i gjinisë mashkullore; em. përmbl. emër përmbledhës i gjinisë mashkullore; em. shm. emër i gjinisë mashkullore në shumës; epërv. emër i përvetshëm; e plk. e palakueshme; f. folje; ffr. folje frazelogjike; fig. figurativ; fint. folje intrazitive; fp. folje pësore; fr. folje refleksive; fraz. fraelogji; ft. folje tranzitive; f. urdh. folje në mëyrën urdhëror; it. italisht; lidh. lidhëse; lok. ndf. lukocion ndajfoljor; maq. maqedonisht; mb. plk. mbiemër i palakueshëm; met. metatezë; ndf. ndajfolje; nj. njëjës; or. orientalizëm; pasth. pasthirmë; pd. përemër dëftor; pezh. pezhorativ; pf. parafjalë; pj. pjesëz; ppt. përemër pyetës; shm. shumës.
|
A
- adalet ~i em. shm. ~e (or.) dhe mb. gjâ adalet, gjë e hatashme, e përbindshme; shëmtim, rrënim, e bâni adalet, bâni adalet n´tâ.
- açik ndf. veçmas, ndamas, at mall çka ta blejsh, açik do t´ma prujsh, mallin... veçmas (të ndarë më vete) do të ma sjellësh.
- ae(ta) - ta hajë.
- agërçak ~u (~i) em. shm. ~ë (or.) guralec, guriçkë, guriq.
- agjë ndf. atje; agjé te koftë! (atje te koftë), qoftë larg!
- ahir zamani (or.) koha para fundit të botës, para qametit sipas dogmes fetare.
- alet -i (halet ~i) em. shm. ~e (or.) vegël, mjet, alete ushtarake, mjetet ushatrake, armët.
|
- allahile! pasth. (or.) pash zotin!
- allahrazolla! arahllazola!) pasth. (or.) pash zotin!
- allaqerim! pasth. (or.) vulnesa e zotit! zoti e bëftë mirë! të bëhet si të bëhet!
- am! urdh. më jep! ama! ma jep (formë që përdoret më shpesh nga të vegjëlit).
- andi - andej
- andyt (prej) - prej andej, së andejmi.
- anise pasth. ndf. ani, s´ka gjë, s´ka gajle.
- anmi - shih: hanëm ~nmi.
- anza - hënëza.
- astall ~i em. shm. ~a (sërb.) tryezë, tavolinë.
- atane - atë, até
- avxhi ~ja, em. shm. avxhitë gjuetarë lepujsh, gjyetarë, zagarxhi.
|
- (*) Për orientalizmat (or.) është shfrytëzuar kryesisht fjalori i Abdullah Shkaljiqit: Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku, Svjetlos, Sarajevo 1966.
Një pjesë e mirë e fjalëve të rralla, barbarizmave dhe e provincializmave, pak si më të njohura të përrallave të këtij bleni, nuk janë vënë në këtë fjalorth. Ato ndodhen të shpjeguara n ëfjalorin e blenit I.
|
|
- azgan ~i (azgon ~i) em. shm. ~a (or.) trim i çartun, kali azgan, kalë i furishëm, i tërbuar, i harbuar.
- azna - shih: haze
B
- baçicë ~a
- baialldi ~ja
- ballaban
- ballteze ~zja (balldeze ~zja)
- bangjer ~i em. shm. ~a (sigurisht nga bankier) pasanik i madh
- barabon ~i (baraban ~i) em. shm. -a
- bare (barem)
- bâs ~i (bôs ~i) em. shm. ~a
- bathët (nji)
- batht ~i (më shpesh baft ~i)
- baxhí ~ja
- bejan
- bela (më shpesh belda)
- bende ~dja
- beqim (belqim)
- berjaba ~ja em. shm. ~e
- beter ~i em. shm. ~a
- bezbeli
|
- bidat ~i em. shm. ~e
- bigari hak
- binë - bindur, binen
- bjuj
- birazel ~i (më drejtë: birazer ~i) em. shm. ~a
- Bismilai ramani raim! (fjali me të cilën fillon çdo kapiull i Kuranit arab. Bismillahir - Rahmanir - Rahim ) në emër të zotit, bamirësit të përgjithëshëm, të plotmëshirshmit!
- bistek ~u em. shm. ~ë
- bizin
- breme ~mja ef. shm. ~,
- bublar ~i em. shm. ~ë
- buç ~i em. shm. ~ë
- buçkë ~a ef. shm. ~a
- bue
- burjena
C
- cakrroj
- cifun ~i em. shm. ~a
- coll
Ç
- çakara
- çaprashtem
- çargëzinë ~a ef. shm. ~a
- çati
- çelloj
- çezë ~a ef. shm. ~ (çeiz ~i em. shm. ~i)
|
|
- çibrit - em. shm. ~a
- çiçe
- çirak
- çirk
- çish
- çish gje
- çollo andi, çollo këndi -
- çufërr ~frra ef. shm. ~frra,
- çukar ~i em. shm. ~ë
- çunë ~a (në drejtë: çun ~i)
- çu tu bir!
D
- da lidh. ose; da... da..., ose... ose...
- dadë ~a ef. shm. ~a
- danam ~i
- damlloset
- dar
- davë ~a ef. shm. ~
- de
- de
- degerxhik
- denedis
- derecak ~u, i~ em. shm. ~ë
- derexhe ~xhja ef. shm. ~
- desh
- dërshej (dershe)
- dickanaten
- dilim ~i em. shm. ~a
- dilimi
|
- dimë - ndihmë, dimo - ndihmo.
- divan
- divanhane ~nja
- dizginë ~a ef. shm. ~a
- dokular ~u
- dovlet ~i (duvlet ~i) em. shm. ~e
- dreq
- droze
- dryni -
- dug
- duktë (e)
- duq ~t em. shm. nga nj. du(e)k, (dhe: dueq, dyç)
- dur
- duvar ~i em. shm. ~ë
- dydyk ~u em. shm. dydyqe
- dynja ~ja (dyjë ~ja)
DH
- dhâ´ -
- dhâp - dhëmbë, dhâpt - dhëmbët.
- dhenit
- dh^ep - dhëmb, t´dh^epet - të dhimset, të dhimbet.
E
- ebu në shprehjet: jo ebu, jo, jo; jo kurrsesi; po ebu, po, po; po gjithësesi;
- edet!
- efenë'm i miri,
|
|
- për t´u përqendruar: që thua ti; efendim (or.) zotëria im.
- ejvalla(h)! (evalla!) 'pasth. (or.) të falem nderit! lamtumirë!
- ekmek ~u (~i) em. shm. ~e (or.) bukë.
- elem (nga helem, neise) (or.) të jetë si të jetë ... qe si qe ...
- elhyqmirilah! 'pasth.' (or.) zotit i qofshim falë!
- en, ene lidh. edhe, dhe.
- enishtë ~a (enishte ~tja) em. shm. ~e, dhëndri.
- erja - të errëtit, mbrëmja
- erzeli, e (ersli, e) mb. (or.) i ndershëm, e ndershme.
- eshtën - asht, koc.
- etsh (dhe: eçt) - etshëm.
- evliha ~ja (evlia ~ja) em. shm. ~ (or.) njeri i shenjtë.
- ezan ~i (ezon ~i) em. shm. ~e (or.) ftesë për lutje që mujezini ua drejton besimtarëve nga minareja pesë herë në ditë, për t´i ftuar që t´i falin "pesë vaktet" (kohët); m´e thirrë ezanin.
- ezber ndj. (or.) përmendësh, e din ezber msimin, e di fare mirë mësimin, përmendësh.
- ezhdërha ~ja ef. shm. ~ (sërb. aźdaja) përbindësh, kulshedër.
Ë
- ëm - shih: um.
- ënë - anë.
- ëni - ani, mirë pa.
F
- faiti - fyti.
- fajkonë - fajkua, sifter.
- fajte! - fute! fajti! - futi!, fajtë! - futur.
- farmak - farmak, helm, farmkoj - helmoj.
- fet - em. (or.) pushtim, zaptim, fitore e betejes, e bâni fet Kosovën. e pushtoi. ja nâni hajr fetin. ia uroi fitoren.
- fije - fle, fij! - fli! të fije - të flejë.
- fqiroj fint. (or.) mendoj për; vras mendjen për ...
- fish(t)´ - të flejsh.
|
- fkoj(u) - u kthye.
- flaruem ~e (i, e) mb. i florinjtë, i artë.
- frajgi - frigohej, u frigua; frajgavec-frigacak.
- frig ndf. (dhe: frojk) vrik, shpejt.
- fshtirohem fp. frigohem.
- fteket - kujtohet, mendohet.
- fulan - filan.
- funerli ~a (fundërlia ~ja) em. shm. ~, njeri i varfër, nga shtresa e ulët e popullit.
G
- gabel ~i em.shm. ~, arxhi.
- gahút ndf. si i mpitë, mendueshëm.
- galibá ndf. (or.) sipas gjasës, siç duket, ndoshta.
- gares fint. ngarend, garesin - ngaresin, vrapojnë.
- garub ndf. (or.) pa asgjë, me gisht në gojë. Sh. Sykuqi e la garub, e la pa asgjë, në rrugë të madhe.
- gixhë ~a ef. shm. ~a cungu i hardhisë që mbetet pasi të jetë kijë hardhia.
- gërxhep ~i em. shm. ~e dru i shkurtër me bigë që ka dalë nga rrënja e një druri tjetër.
- gidë ~ja ndf. (or.) gjallni, ushqim.
- gllog ~i (~u) em. shm. ~a lloj druri.
- goliç ndf. lakuriq. piak, cullak, pojk goliçi, pikë cullak, cipciri cullak.
- goricë ~a ef. shm. ~a (sërb.) sukë; ishull.
- granojcë ~a (granicë ~a) ef. shm. ~a (sërb.) kufi.
- gulak ~u em. shm. gulerët ká, mëzat ose lopë që blehet 2-3 muja përpara, ushqehet mirë dhe pastaj e prejmë në dhjetor për pasërmë.
- gurguliç ndf. lakuiq, picakm, cullak.
- gusan ~i em. shm. ~a (sërb.) patan, patok: guskë ~a (gusë ~a) ef. shm. ~a (sërb.) patë.
- gusht ndf. ngushtm gushllek - gjendje e ngushtë, e vështirë.
- guxhum ~i em. shm. ~a copë e vogël hekuri apo e çfardo metali, burmë, vidhe që shtrëngon binarët mbi pragjet e hekurudhës ose tjera forma të ngjajshme.
- guzhëm ~zhma ef. shm. ~zhma (sërb.) tollovi, kallaballëk.
|
|
GJ
- gjase (gjase se) ldh.
- gjatovil, e mb.
- gjaurr ~i (kaurr ~i) em. shm. ~ë (or.)
- gjeg,
- gjegj -
- gjejzit -
- gjep -
- gjeriz -
- gjeru! -
- gjetua
- gjeveri ~a em. shm.
- gjiç -
- gjuna, më drejtë: gjynaf ~i (gjynah ~i) em. shm. ~e (or.) mëkat, :gjynatoj fint. mëkatnoj.
- gjyzgynxhi mb. (or.)
H
- hajërsëz mb. (or.)
- hajr ~i (hajli) em. nj. ~ (or.)
- hak hyqmet,
- halet ~i em. shm. ~e (nga: hallat, allat) (or.)
- hali e plk. (or.)
- halis mb.
- hallashtisem fm.
- hallmë (halluv, hallëv) -
- hamam em. shm. ~e (or.)
- hanem ~nmi (hanum ~nmi) em. shm. ~e (or.)
- hapc ~i em. shm. ~a, ~injë,
- hapsli ~ja em. shm. ~ (or.)
|
- harab (harap) e plk. (or.)
- harçllak ~u (~i) (dhe: harçllëk) em. shm. ~e (nga: harç dhe harxh) (or.)
- harfe em. shm. ~ (or.)
- hargjat -
- harli - shih: hajr.
- hasret ~i em. shm. ~ (or.)
- hasretxhi ~ja (hasretçi ~ja, hasretli ~ja) (or.)
- havas ndf.
- haxhuze ~zja ef. shm. ~ (haxhuskë ~ska) (or.)
- haze ~zja (hazne ~znja, ~zneja, haziné ~ja) ef. shm. ~ (or.)
- hazër ndf. (or.)
- hedije ~ja ef. shm. ~ (or.)
- hekë ~a ef. shm. ~
- helaq mb. (or.)
- hemën ndf. (or.)
- hene -
- henez ndf. (or.)
- heqimbash ~i em. shm. ~a (or.)
- herbab (erbab) mb. (or.)
- heshëm (i) -
- hiram ~i em. shm. ~a (or.)
- hitaume ~mja ef. (sërb.)
- hitoj ft. (sërb.)
- hong -
- hovi, në shprehjen si ksi hovi, kësaj here, këtë radhë.
- hudut ~i em. shm. ~e (or.)
- huj, në frazelogjinë: i hini n´huj - i hyri në qejf, i pëlqeu.
- hukalli vetum -
- hunxhet (ungjet) -
- hymri (më drejtë: ymri)
|
|
- hyqimet ~i em. shm. ~e (më drejtë: hiqmet) mrekulli, mësheftësi, gjë misterioze, mister.
- hyqmani lah! (haj hyqmani lah!) (or.) vullnesa e zotit, gjykimi i zotit, kështu zoti e ka gjykuar, ruejna zot!
- hyqmet ~i (hyqëm ~qmi, hyqymet ~i) em. shm. ~e (or.) shteti, pushteti shtetëror, regjimi, ndërtesa ku janë vendosur oranet e pushtetit, "m´kanë thirrë n´hyqymet", më kanë thirrur në organet e pushtetit, "punët e hyqymetit", punët e pushtetit; hyqymoj ft. (or.) sundoj; gjykoj.
- hyxhym em. shm. ~e (or.) vërsulje, turr, "hyxhym bâni", u vërsul me turr, u lëshua me turr.
I
- i - hi.
- iblis ~i em. (or.)
- idare ~rja em. shm. ~ (or.)
- ikajl (më shpesh: kail, kajl) e plk. (or.)
- ika lidh. lndf. (or.)
- ilja em. shm. ~ (or.)
- izma ~ja ef. shm. ~ (or.)
- ina - hyra.
- inte (e) - e enjte.
- iqram ~i (iqiram ~i) em. shm. ~
- iri,
- isto ldh. (sërb.)
- ishej - ushqej, ishi - ushqyer.
- ixhab, në fraz. "t´ja bojmë ixhabin" (or.)
- iz^e ~ja (riz^e ~ja) ef. shm. ~ (or.)
|
J
- ja! pasth. (or.) o!, "ja padishah!", o mbret!, "ja shahem!", o shah!
- jambullei -
- janxhik ~u (~i) em. shm. ~a ar.
- jaran ~i em. shm. ~a (or.)
- jaratis ft. (or.) krijoj, jaratisem - krijohem.
- jarebi! pasth. (or.) o zot!
- jat - njat, atë jata - njata, ata.
- javashit ft. (or.)
- jazhë - jaz.
- jediler ~i (idileri ~i) em. shm. ~ë (or.)
- jemek ~u (~i) em. shm. ~e, ~qe (or.)
- jemeni ~të ef. shm. jemenije ~t
- jerm ~i em. (or.) në agoni, në kllapi.
- jernek, shih: yrnek.
K
- kabë - këmbë, kabtë - këmbët.
- kabull ndf. (or.)
- kaç, ft. kafshoj, kaçë - kafshuar, kaçin - kafshojë.
- kaçkavis ft. copëtoj, bëjë copë e grimë, dërmoj.
- kahër ~hri (or.)
- kail (kajil, kajl) i pandrysh. mb. në fraz. "u bë i kail", është i gatshëm, u bind, ranoi, ra dakord.
- kaj - kah, nga.
- kajde ~dja ef. shm. ~ mënyrë; naze, "mos bân kajdepo ha!".
- kajkë ~a - kaike.
- kajmekam ~i em. shm. ~a (or.)
|
|
- kalavart (i, e) mb. i lëvarur, i lëshuar teposhtë.
- kâna - nga: kanka, qenka, "kâna rame pi ujë", paska rënë të pijë ujë.
- kandeis ft. bind, ia mbush mendjen.
- kapolle ndf. kruspull, tutël.
- karadyzen ~i em. shm. ~ (or.) lloj instrumenti si çiftelia por me katër tela.
- karaxhë ~a em. shm.~a (or.)
- karcell ~i em. shm. ~cejt, kacalec, karkalec.
- karpuz ~i em. shm. ~a (or.) shalqi.
- kastenile - kastile.
- katlajkë ~a ef. shm. ~a
- kat tesha (ni)
- katullaq ndf. përmbys, lëmuq (lëmsh) për tokë.
- kavajush ~i em. shm. ~a lloj zogu i vogël.
- kanxhi ft. mashtroj, gënjej; kenxhehet - mashtrohet.
- keskanxhor (koskanxhi) mb. (or.)
- këndëiske, në fjalinë: "tei ku këndëiske kështu?" ti kah po ia mësyejke kështu? ty si t´u mbush mendja kështu?
- këndi - këndej.
- kërklerë ~t em. shm. (or.)
- kërpullë ~a ef. shm. ~a këpurdhë.
- kit, kitë ndf. krejt, të gjitha.
- kjamet ~i em. shm. ~e (or.) dita e gjyqit të mbramë sipas dogmës fetare islame; pshtjellim.
- koçankë ~a ef. shm. ~a koçan, boçë.
- koçkë - klloçkë, kllukë, sqokë.
- koçkas (loja) me doçkë, loja me guxha.
- kokë - kokërr.
- kone - qenke.
- kopaçë ~a ef. shm. ~a kofshë.
- kopas ft. (sërb.) gropoj, rrëhmih, gërmoj, mih.
- kopiloj ft. mashtroj me dredhi (me kopili).
- kopralë ~a ef. shm. ~a pjesë (pllakë) e metaltë e mbyllur në formë koni të thyer, e cila i ngjitet hostenit në
|
- pjesën e tij të prapme, ndërsa në pjesën e përparme i ngjitet thumbi. Me koprale bujqit, duke lëruar tokën, e heqin heun që ngjitet për pllug apo për plorin e parmendës, ndërsa me thumbin e hostenit i thumbojnë qetë.
- koqitem finf. (or.) dalem, shtangohem.
- korse ldh. sikurse, gjoja se.
- koruplë ~a ef. shm. ~a kore, lëkurë, pemësh, lëvore.
- koshicë ~a ef. shm. ~a (sërb.) zgjua, koshere, korube.
- kot - këtë.
- krajë (në) në krye të ...; pas ...; krajët - kryet.
- krehi - ngrihuni, krehnje - ngriheni.
- krije - krye, kokë.
- krimë (i, e) - i, e ngrirë.
- kroe - krye, kokë.
- krryle (shtagë) mb. bastun, shkop me maje të lakuar, kërrutë.
- kto - këndon.
- kube ~bja ef. shm. ~ tufë, koft(or.)
- kudër - kundër.
- kudret ~i (kudretllëk ~u) mrekulli, fuqia e zotit.
- kuj (nuk va) - nuk jua quaj, nuk jua pranoj, nuk jua njoh, kuj - quaj.
- kukalli vetë, lok. ndf. fillkat vetëm.
- kukulli - kungulli.
- kuli ~ja ef. shm. ~ fig. pezh. kudër, kuçkë, bushtër.
- kurkushnite - askush.
- kuvet - kuvendon.
- kymetli mb. (or.)
- kyvet ~i (kuvet ~i, kivet ~i) (or.)
L
- lajmevelah! dhe lajvela (nga: lah havle!) pasth. (or.) fuqi e perendisë! s´ka forcë më të madhe se ajo e perendisë! zotna ruaj! (kur shprehet habi e madhe për içka që ka ngjarë).
- lamumlam (nga: lamë më lamë) lok. ndf. ne çdo lëmë ku fshihet gruri.
- laskër në fraz. "u bë laskër fluturim e ..." fluturimthi, vrik.
- lâtë - landë, lëndë.
|
|
- lenë (i, e) mb. i, e lehtë.
- lijtë - lindur.
- likpërmjet ndf. për midis të midisit, mu në mes.
- lirek ~i em. shm. ~ë kërthi, foshnje.
- lozë ~a ef. shm. ~ (sërb.) degë ngjitëse bimësh të ndryshme, të cilat kapën për ndonjë pemë ose gjetiu.
- lpenër ~nra ef. shm. ~nra, pupël.
- luapë - lopë.
- lulak ~u em. shm. ~ë foshnje.
- luskë ~a ef. shm. ~a (sërb.) luspë, pare peshku.
- lushtajë ~a (lugshtajë ~a) ef. shm. ~a, luginë në mes dy kodrash.
LL
- llandon ~i em. shm. ~ë, karrocë me një ose me dy kuaj për pasagjerë, për të shëtitur ose për të udhëtuar.
- lloesh - lodhesh.
- loesh (t´) - të ngihesh, s´lloet, nuk ngopet.
- llos ~i - lloz.
- llovaçkë ~a ef. shm. ~a (sërb.) pushkë gjahi (teke ose çifte)
- llubenicë ~a (llubunicë ~a) ef. shm. ~a (sërb.) shalqi, bostan.
M
- maçungë ~a ef. shm. ~a çomagë, kërrutë.
- made - mbasi.
- mahlukat ~i em. përmbl. (or.)
- majk - mik.
- majll miell.
- manâ ~ja (man^e ~ja, m^en^e ~ja) ef. shm. ~ (or.)
- mank ~i em. shm. ~a shërbët(or.)
- maresë ~a ef. shm. ~a pajtim, marrëveshje.
- marr dynjanë n´sy ffr. - nisem për udhëtim të largët nëpër botë, dhe: marr jetën n´sy.
- masallë ~a ef. shm. ~a (or.)
- mbajs - mbys, mbejti - mbyti, mbajtim - mbysim, mbajten - mbytën.
- mbaj (mboj) pf. përmbi.
- mbushtoj - pështyj.
- mçaun (e) - e zgjuar, mçoj - zgjoj.
- ´m^e (n´) - në majë.
- medën - menden, medon - mendon.
- megjithvert^e ndf. përnjëmend.
|
- mejt ~i em. shm. ~ë (or.)
- mejtep ~i em. shm. ~ë (or.) shkollë fillore myslimane, shkollë fetare.
- mendon - fiqëron, mendon e çmendon.
- meptela në fraz. se u ra meptela, se u solli probleme, se u ra n´qafë.
- merç ~i em. shm. ~a (sërb.: mrcina) coftinë, kërmë, ngordhësirë.
- merhametli mb. (or.)
- merum ~i (mehrum ~i) em. shm. (or.)
- mesti - mesi, gjysma.
- meshliz - shih: mexhliz.
- met - mend.
- m^etë - mejet.
- mexhbur (mezhbur) e plk. "u ba mexhbur", u bë kail, e dau menden, e vendosi, prano që të, iu mbush mendja.
- më - mos.
- mërsh ~i shih: merç.
- miftijaç (´myftijaç) mb.
- minuk ~u (~i) minik ~i em. shm. ~a qen i vogël, këlysh.
- miraz ~i em. shm. ~e (or.)
- misibet ~i (mysibet ~i) em. shm. ~e fatkeqësi, hatá, shëmtim.
- mishliz shih: mexhliz.
- mrëm (né) lok. ndf. ne e mbramë, së mbrami, më në fund.
- msá ndf. ndërsa.
- mrrinë, i, e (i, emrrimë, e) e. mb. njeri i shenjtë, plak i mrrinë.
- mteket - teket.
- muckë ~a ef. shm. ~a zgjatim i turirit të derrit, feçkë.
- muç - mundesh.
- mullë, mbet me mullë ffr. mbeti shtatëzanë.
- muravicë ~a ef. shm. ~a (sërb.) thnegël, mizë përdhecke.
- murtat ~i em. shm. ~ (or.)
- mute - mundte.
- mutfak ~a em. shm. ~ë (or.)
- mutoj ~ni em. shm. ~ mtini
- muzevir ~i em. shm. ~a (or.)
- myftaç (miftaç, më drejtë: myftijaç) em. i plk.
- myftidajre ~rja ef. shm. ~ (or.)
|
|
- mysade ~dja ef. shm. ~e (or.)
- mythas ndf. praptas, për mbas.
N
- nagradë ~a ef. shm. ~a (sërb.) shpërblim.
- naj pf. ndaj, pranë.
- najsi - u nis.
- naksan (nakson) ndf. (or.)
- nalet ~i em. shm. ~a (or.)
- nam ~i (nom) em. shm. ~e
- nasip ta bftë! ffr.
- nashtje - ndoshta.
- ndrauhem - mpihem.
- ndojf - ndihmoj.
- ngarroj - i tubohen, e rrethojnë.
- ngujoj ft. mbyll, ngujohem, zë vend brenda në shtëpi e nuk luaj për një kohë të gjatë.
- ni ldh. në se, në qoftë se.
- niqah ~i em. shm. ~e (or.)
- ´nô - formë e shkurtër nga vnon, ai vë, noje (vnoje) vëre, e nova (e vnova) e vëra, noi vuri.
- nojsem - nisem.
- nqas, nqasem - afroj, afrohem.
NJ
- njara, njari - njëra, njëri.
- njefta - numërova.
- njerte - gjersa.
- njeti pd. ketij.
- njofsh ft. afroj, adaptoj, "u njosh me", u afrua, u adaptua me ...
O
- obo - shih: ebu.
- odovaç ~i em. shm. ~a çep, lëfyt uji në kanalizim; shih: eifun.
|
- okolla (okollas, akolla) pf. (sërb.) rreth, për rreth, për qark, okoll m´okoll, rreth e rrotull, rreth e m´rreth.
- ortake (artake ~ja) ef. shm. ~ shoqe në një punë të përbashkët; shemër.
- orzeli - shih: erzeli.
- oullet (i) (houllet) - i afrohet.
P
- pacërkë - shih: pocërkë.
- pacërr ndf. pakëz.
- paçandoj ldh. mu për këtë, prandaj.
- pade (p^ede) ndf. se mos ... , vallë, ndoshta.
- pajs - pyes, pajtë - pyetur, pajti - pyeti.
- pajke - shihte.
- paltoj ft. paloj.
- palldërnmë ~a ef. shm. ~a, rrip lëkure ose kërpi, në formë harku, i qepur në të dy anët e samarit, që e mban samarin të shtrënguar për trup të gomarit.
- pallangjesh (ni shuplakë) ft. ia ngjesh, ia mërdhezë, ia jap një dackë, i bie shuplakë.
- pan - mban, pajtur - mbajtur, sa ja panë - sa ja mbajtën, pajke - mbante.
- pardon t´koftë! pasth. të lumtë!
- pas pj. "a, pas e paske hipë kët frajgavec", a e paske hipur..., qysh se e paske hipur...
- pase ldh. mbasi, pasi që.
- pehat ft. mëshoj, bie, "ia pehati çekiç n´sy t´kresë", i ra me çekiç ...
- pellë - pjellur.
- peqi! (më drejtë: peqej!) (or.)
- peqinë ~a ef. shm. ~a (sërb.) shpellë.
- për ere fraz. në fije, e hetoi, i ra në erë.
- permeqatem - shih: promoqatem.
- perqas - pelcas, thej.
- perze (perzete, perzet) ldh. të them të drejtën, besa, vërtetë është se ...
- pesije ~t ef. shm. afati i qëndrimit të nuses në gjini (në të panë), kur shkon për herë të parë te prindët pas tri javësh që është martuar dhe qëndron atje një javë, ose kur shkon pas pesë javësh (gjithnjë për herë të parë) dhe qëndron atje dy javë. Pësorë quhen njerëzt (akrabatë) nga familja e babait që
|
|
- shkojnë dhe e marrin bijën (nusen) në pesije (në gjini, në të panë) si dhe njerëzit e familjes së burrit që shkojnë të marrin nusen e ta kthejnë në shtëpi të burrit.
- peshkalbë ~a ef. shm. ~a vend, treg ku shitet peshku.
- pet - mbet, peta - mbeta, petë - mbetur.
- përgazt (i, e) mb. i mërzitëshëm, monoton, i përçuditëshëm.
- përgim ~i em. shm. ~e gostia që bëhet në krye të muajit, ose në një afatë tjetër të afërt, pas lindjes së fëmijës, sidomos të djalit të parë, apo të djalit të dëshiruar. Nga: përgimon (fëmija): bën fëmija buzën në gaz.
- përkiet pf. përsipër.
- përqas - përplas.
- përskeq ft. zemëroj, pezmatoj, hidhërëj, dëshproj.
- përvar ft. shtie, fus.
- pi - mbi.
- pi - shih: pej.
- piskëlloj fint. bertas, sokëllas, piskas.
- pishpirik ~u em. shm. ~a, ka dhe kuptimin: lazdran, çapkën.
- pishtue - shpëtuar.
- pitë (i, e) - i mpitë.
- pizdeveng (më shpesh: pezdeveng) (or.)
- pkut - këput.
- pola ~i em. shm. ~ë (sërb.) polaku, rojtar i vreshtrave dhe i arave.
- policë ~a ef. shm. ~a (sërb.) dollap, sergjen, lëpizë.
- pondlaft (i, e) (dhe: ponlan) mb. i leckarosir, zhelan.
- pocërkë ~a ef. shm. ~a (bot. lagenaria vulgaris) kungull ujës, susak, lloj kungulli fryti të cilit, pasi t´i hiqen farët, shërben për të mbushur ujë, fig. mendjelehtë, kryemadhë; tepja e kresë, "i ra n´pocërke t´kresë".
- pojs - pyes.
- postat ft. lodh shumë; postatem, lodhem shumë.
- pozore ~rja (më shpesh: prozore, prezore, perzore) ef. shm. (sërb.) dritare.
- pqagoj - plagos, pqagoi - plagosi.
- pqek - pjek.
- prag ~u em. shm. ~gja (sërb.) përpos "kuptimit të thjeshtë" prag në ffr. "me i qitë prag, me ja qitë ni prag,"
|
- t´i qesësh një pengesë përpara që të mos mundë ta kapërceje.
- prani - pra.
- prestolinicë ~a ef. shm. ~a (sërb.) kryeqytet.
- promoqatem fm. rropatem, përpiqem, bëj çmos.
- proten - pritën.
- pson - mëson. psuo - mësuar, psou - mësoi.
- psy - mësyrë.
- pys - mbys, pytë - mbytur, pyti - mbyti, pytet - mbytet.
- pshendet - përshëndet.
- pshtymavt (i, e), mb. i lagur me pshtymë, në kontekst: çerpiq t´pshtymavt, jo të pjekur mirë, që nuk vlejnë gjë.
- pusto ndf. (sërb.) shkret.
Q
- qaçka - plaçka, rrobe.
- qak ~u em. shm. ~qetç plak, pleqt.
- qakë ~a ef. shm. ~a plakë.
- qaroj ft. fint. fitoj.
- qas fint. ft. "plas", qasë - plasur.
- qasmdhonja, shm., nga nj. (qas|madhja - plastë|madhja) derëzezat, të shketat, të mjerat.
- qener ~i em. shm. ~ë (or.)
- qep - plep.
- qeramoj ft. bëj qeram, bëj sajgi, nderoj.
- qerranik ~u em. shm. ~a fllanik, raft i thurur me thupra ose me qepra ku ruhet bylmeti.
- qet - qetë.
- qet e t´ban ffr. ik, shkon, ia mbath këmbëve.
- qiler - qilar, quer.
- qole ~lja ef. shm. ~, shërbëtore, e.
- quer em. shm. ~ja (or.)
- qupri ~ja ef. shm. ~ja (or.)
- qepa - plepa.
- quran ~i em. shm. ~a (sërb.) gjeldeti, biban.
- qy´(qyr)! - këqyr, qyri! - këqyri!
- qyme-qyme ndf. grupe-grupe, tuba-tuba.
|
|
R
- rajti - rriti, rrajt! - rrit!
- rakitë ~a ef. shm. ~a (sërb.) (bot. sali purpures) shelg.
- rametë ~a ef. shm. ~a dru me degë e degëza, lidhur në dy tri vende për të qëndruar tubë, që përdoret edhe për të fshirë oborrin.
- razboj ~i em. shm. ~ (sërb.) vek, avlëmend.
- razi, e plk. (or.)
- red ~i (ret) em. shm. ~a (sërb.) rend, radhë.
- repcan ~i em. shm. ~a, i leckarosur, zhelan; i varfër.
- resme ~mja ef. shm. ~ (or.)
- resëm ~smi, në kontekst: domethënie.
- resmi ndf. (or.)
- rezak ~i (~u) em. ushqim.
- riz^e, riza, - shih: iz^e.
- rubin, robin, njeriun.
- rumbumrub (rub më rub) - copë më copë.
- rue - ruajtur.
- rusat ~i em. shm.~e afat, rok.
RR
- rrai - rri.
- rr^ena - rrema.
- rrejt (u) - u rrit.
- rrishme (t´) të rrejshme, me rrená.
- rroçkoman, e (dhe: rroçkodell) mb. njeri i bâshëm; njeri i gjindshëm; rrotel.
- rroe (t´) - të rrijë.
- rrotëll ~tlla ef. shm. ~tlla, anekdotë humoristike e thumbuese, mesele, bende.
- rrotoj ft. rrotoj çarqpin, e arnoj me pe të leshtë në formë të rrumbullakët; përfitoj; gëlltit, "e rrotoi ni bukë", e përlau një bukë.
- rrotoman ~i em. shm. ~a shi: rroçkoman.
- rrumlloj (rrupulloj) fint. rraptoj, rroptoj; shkurtoj, pres, ja rrumllon krijet, ja shkrton kokën.
- rruzë - ruazë.
- rrypoj ft. pres (mishin) rrypa-rrypa.
|
- sabí ~ja ef. shm. ~ (or.)
- sade (sallde) - vetëm, sall.
- sagllamohem fint. (or.) sigurohem, bindem; sagllam m. (or.) i sigurtë, i saktë, i përpiktë, i rregullt, ndf. sigurisht, padyshim, "vjen sagllam", vjen padyshim.
- sai - sy, sajtë - sytë.
- sakakusholl ~i em. shm. ~a (or.) lloj zogu i vogël.
- sallmë (me e lishou kalin ...) ffr. ta lëshosh kalin të kullosë i lirë në tërë lvadhin, pa e kufizuar duke e lidhur për ndonjë pemë apo huri.
- scivonët (serb. zvono) zilet.
- sebep ~i (sebet) em. shm. ~e (or.)
- sefte, sefteneen ndf. (or.)
- selam aleiqym! pasth. (or.) ju përshëndes! ju drejtoj një përshëndetje!
- seri ndf. çudi," me ba seri~, të habitësh, të mbetesh pa mend.
- samarxhi ~ja em. shm.:, argjentar.
- sëndyq - shih: san^ek.
- sini ~ja ef. shm. ~ja tepsi e madhe që shtrohet në vend të sofrës, sofra.
- sinouri (sinori) kufi, kufi are, vend, vis.
- smujë - sëmndje.
- ´sonj - mësoj.
- sos ft. ka edhe kuptimin: vendos, " e kam sosë me u nisë", e kam vendosur; djeg, "e sosi pasuli i nxehtë", e dogji, e ërvëloi grosha e nxhtë, " m´sosi çaji", më përvëloi çaji; arrij, "masi u sos n´katnd", pasi arrijti ...
- spre - mprehur.
- store ~rja ef. shm. ~ përdoret me kuptimin: ngjarje e vërtetë, e vërtet historike.
- strokël ~klli (strofullog ~u) vend ku rrinë shtazët e egra; çerdhe, frrik.
- struhere ~rja - shih: shtruherë.
- stupc ~i em. shm. ~a (or.)
- s^un ~i em. shm. ~e (dhe: suntar) sundimtar.
- svojit ft. (sërb. usvojiti) përvetësoj, mposht, rrëzoj.
|
|
- syret ~i em. shm. ~a (or.)
- syretxhi ~ja em. shm. ~ (or.)
SH
- shah ~u, ~i em. shm. (or.)
- shak në fraz. "i lamë n´shak", i akullt, i ngritë, fig. halë ë sy, "i bâhet i lamë n´shak", i bëhet halë në sy.
- shalldan - shandan.
- shefa ~u em. (or.)
- ´shehu - fshehu, ´shehun fshehur, ´shehna (e) mb. e fshehur.
- shilek ~u em. shm. ~ë (sërb.) dush i ri, rrunxak.
- shkdhyej fint. fishkëlloj, fëshëllej.
- shkekë ~a ef. shm. ~ë (sërb.) ai që shet plëndësa, Në tekst: vajzaqë kishte një plëndës në kokë, shkrembe ~ja ef. shm. ~ (sërb.) plëndës.
- shkrep ft. shërndaj; shkrepemi, shpërndahemi.
- shmrazët (i e) mb. i, e zbrazët.
- shotaj ~a ef. shm. shotajtjet shetitjet.
- shpajë (shpojë) - shtëpi, shpójt - shtëpiat.
- shpejdahen lëshohen, përhapen, "ishin shpejdah shumë mitë", kishin vërshyer minjtë.
- shtai, (shti) ndf. tani, tash.
- shtaj (u) - u dha pas, u pasionua në.
- shtiell - siell, shtuell - solli.
- shtihohem - shtihem, shtirem.
- shtirë (i, e) mb. i keq fort, "havaja e shtirë"; i egër, mizor, zemërkeqe e grindavece, "gru e shtirë"; i rëndë, " i tha fjalë t´shtira. ja dha dy varrë t´shtira"; i rreptë, "ja dha kalit ni vrap t´shtirë"; ndf. vështirë, rëndë, "po i vje shtirë", po i vjen rëndë.
- shtruherë ~a (shtrojerë ~a) ef. shm. ~e vend që nuk e zë era.
|
- shtiell ft. hedh me fuqim gjuaj vërtit, vrigëlloj (shpatën); zhvilloj, "shtiell pëlhurën".
- shul e për nën tokë, fraz. me një anë andej ose këndej, "uji shkonte shul e për nën tokë", uji kishte gjetur rrugë tjetër, nuk shkonte teposhtë por me një anë, rrugë pa rrugë, pastaj është futur për nën tokë e ja dalur gjetiu, rrugën që bënë uji n ënjë anë dhe del dikund për nën tokë.
- shybe ~bja ef. shm. ~ (or.)
- shyrbes (serbez) - serbes.
T
- tagbir ~i (takbir) em. shm. ~e (or.)
- tajshkë ~a ef. shm. ~a copëz e vogël druri që mbetet pasi ta kemi ghendur drurin, ashkë, ashkël, bujashkë.
- talebe ~bja ef. shm. ~ (or.)
- tambar ~i em. shm. ~e gunë; fig. "ja paloj tambarin", ia tregoj qejfin, e zbrum duke e rrahur.
- tanaherë ndf. gjithmonë.
- té - tue, duke.
- teferiq ~i (teferixh ~i) em. shm. ~e (or.)
- tejë (tejtë) - ndejtur, (tejun) - ndejtur.
- tekmil ~i em. shm. (or.)
- tekrrí ~ja ef. shm. ~ja lëmsh, tubë pejsh.
- teliz ~i em. shm. ~e ballkon i vogël prej dërrasash.
- temcoj ~a - tepsi.
- temsil ~i em. shm. ~e (or.)
- tenzonë (djalë n´...) bir në shpirt, fëmijë i adaptuar.
|
|
- tëishkë më tëishkë lok. ndf. copë-copë.
- tërmek (dikend) (termek) ft. e mpak së rrahuri, e rrah gjersa e bëj të humbasë vetëdijen; turlloj, termekem, mpakem së rrahuri, trullohem.
- tervesë ~a (tërvesë) ef. shm. ~a, tryezë.
- teslicë ~a ef. shm. ~a (sërb.) sqepar, qeser, teskë.
- teshë - lodhur, ëputur, dërmuar.
- tënzonë, shih: tenzonë.
- tërmoj ft. tuboj, mbledh, grumbulloj, tërmou - tubuar, u tërmounë, - u grumbulluan, u tubuanë.
- tibe, shih: tybe
- tiej ft. dëgjoj, ja tie - ia dëgjon, tie - dëgjuar, tieten - dëgjuan, tije - ty, tine - ti, toj - ty.
- toj se ldh. gjoja se, kinse.
- tok ft. trokas, toka - trokita, tokën- troket, tokin - trokasin.
- tollë - ndodhur, toll - ndodh, tollje ~ja ef. shm. ~ - ndodhi.
- topko ndf. (maq.) krejt, krejtësisht, ai vetë, i ngjajshëm me ...
- trakalicë ~a ef. shm. ~a nënbishtëza e samarit, shkop petashuq, i lidhur në të dy anët e samarit që u vihet kuajve ose gomarëve e mushkave nën bisht, për të penguar që të rrëshqasë samari përpara në tatpjetëze.
- treb - tremb, trebë - trembur.
- tretna ~t (të) ef. shm. gostia, (zijafeti) që bëhet natën e tretë me rastin e lindjes së fëmijës. Edhe kur ndodh q ëkjo gosti bëhet natën e shtatë, prapëseprapë quhet tretna (nga numri tre).
- troçk ~a ef. shm. ~a troke, trokale, këmbanë e vogël për dhen ose dhi në formë rrumbullake ose shpatuke.
- tuk pf.t^e
- tulifarë (më drejt: turliarë) gjithfarë.
- tulluk ~u em. shm. ~a shllungë, një dorë lesh ndf. "ja hiqke leshin tulluk", ia ndukte leshin shlluga-shlluga.
|
- tumelek ~u em. shm. ~ë lodër, daulle e vogël.
- turjelë - turjelë.
- tybe ~bja ef. shm. ~ (or.)
TH
- thkas ft. thërres, thkasë - thërrasë.
- thkehem - kthehem, u thki - u kthye.
U
- uej - huaj.
- ugurolla! pasth. (or.)
- ulli -yll.
- um nga ëm (metatezë e më) mue, më.
- unë ~a ef. shm. ~a duri që ndizet në vatër, zakonisht më e gjatë se drunjtë e koftorit.
- ungjum, ungjemi - ulemi.
V
- vajagë ~a ef. shm. ~ashtagë e madhe, shkop, loskë.
- valak ~u (~i) em. shm. (sërb.) cilindër rruge për të shtypur udhët që ndërtohen.
- vangin në ffr. "me ja gjetë vangin", t´ia gjesh shkakun, motivacionin.
- varç - vargj, vargoj.
- varë ~a ef. shm. ~a, vijë.
- vasë - vaut.
- vdir ft. humbas, zhduk.
- vdishu! zdishu! xhvishu!
- veçalim ndf. në mënyrë të veçantë, jo si të tjerët, "veçalim dyjesë", jo si gjithë boa.
- vejti - vuri.
- verdhë (i, e) mb. i gjelbërt (përgjithësisht në fshatrat e Kosovës) ndërsa për mbiemrin i verdhë përdoret orientalizma i sarit.
- vesvese ~sja ef. shm. ~ (or.) dyshim; ide fikse, "t´u ka bâ vesvese"
|
|
- vet - vjet.
- vetasuo (u) u vendos.
- vërështisém fint. përpiqem, heq, mundohem, "shum u vërështis teri sa i duel shpirti".
- vijtim - vetem.
- vila ~i (vilajet ~i) em. shm. ~e (or.)
- viran ~i (viron ~i, virën ~i) em. shm. ~ë dhe viran, e mb. i, e shkretë, batall, e.
- vist ndf. kejt.
- vjerë - vjedhur.
- vojl (t´) - të vegjël.
- vojn - vjen.
- vong - shih: vangin.
- vurmak ~u (~i) em. zor, shtrengim, " i dha vurmak t´madh".
- vur sur, vur sur (or.)
X
- xincë - gjysmë.
XH
- xhanëm, shprehje gjatë bisedës nga: xhanum (or.) shpirti im.
- xharize mb. grinavece, shtise, intrigante.
- xhe - gjen.
- xhelat në ffr. "bon xhelat" - ekzekuton, vret.
- xhemahet ~i dhe:xhemat ~i em. shm. ~e (or.)
- xhenaze ~zja ef. shm. ~ (or.)
- xhemi ~ja ef. shm. ~ (or.) anije, vap(or.)
- xhez - dëgjoj.
- xhi - gjej.
- xhilit ~i (gjilit ~i) em. shm. ~a (or.)
- xhit - pp. pl. ç´? çka?
|
- xhollë ~a ef. shm. ~a copë toke ku ka mbirë bari ose gruri vende-vende, "ka bi gruni xholla-xholla".
Y
- ygjinë ~a ef. shm. ~a perri, qenie femërore mitike e detit.
- ykdyl ~i em. shm. ~e (or.)
- ylema ~ja (ylejma ~ja) em. përmbl. (or.)
- ylaç, ylqe ~qja ef. shm. ~ (or.)
- yrnek ~u em. shm. ~qe (or.)
- yzër (yzyr) ndf. ngarkuet, shtatzanë, "met me yzër", mbeti shtatzanë; nevojë, pengesë, mungesë e keqe, "ka yzër t´madh", ka vërshtërsi, ka të keqe të madhe.
- yzmeqar - shih: hyzmeqar.
Z
- zabranis ft. (bâj zabran) (sërb.) ndaloj.
- zajfit ft. "dobësoj", zajfitem dobësohem, ligështohem.
- zamarit ft. vë re, hetoj, zbuloj, "kam zamaritë", kam vënë re; ruaj, kujdesohem për, "zamaritmi kto tesha teri sa t´kthehem", m´i ruaj këto tesha ...
- zar pj. (sërb.) vallë? athua?
- zati (zatën) ldh. madje.
- zavall (or.)
- zdroj ft. rrëzoj.
- z^ebërs - zemrës.
- Zemzem ~i epërv. krua, pus afër Qabes në Mekë; "uji i Zemzemit".
- zgllabë ~a ef. shm. ~a lug, "zgllaba e mullirit", lugu i mullirit.
- zgurim ~i em. shm. ~e kërkime, shqyrtime, zhbirime; nga zguer-zgori, zgavër, golle; zguroj bëjë zgavër në dhé, "thitë zgurojnë nëpër dhé"; fig. shqyrtoj, kërkoj, zhbiroj.
|
|
- zgorr ~i (zgur ~i, zurajë ~a) em. shm. ~e zgue, zgavër; lis i shprazët në trungun e vet.
- zuraftë (i, e) mb. lis i zguraftë, lis zguer.
- ziqër ~qri e i plk. (or.)
- zjaret ~i (zijaret ~i) em. shm. ~e (or.)
|
ZH
- zhgedhoj ft. zgjigj, zgidh.
- zhigoj ft. (sërb.) e damkos me hekur të kuq; i vë vulë. Në kontekstë:"po i zhigon (çerpiqt) n´zjarm", po i shtie në zjarr për një kohë të shkurtër për t´u dhënë një flakë.
- zhingërdajkë ~a (zhingerdalje ~lja) ef. shm. ~a zile e vogël.
|
