Dua të di/Shpikjet/Antike
Çudit teknike në antikë
- Kur është krijuar vegla e parë ?
- Shumë më përpara se të kishte njerëzi, jetonin qenie të ngjashme me majmunët që shkencëtarët i quajnë Australopithecus. Këto krijesa përdornin gurë si armë. Shkencëtarët kanë gjetur vegla guri të krijuar para më se 2 milion viteve.
- Kur janë ndërtuar fabrikat e para?
- Njerëzit vendosnin të jetonin në afërsi të vendeve të begatshme me gurë që lehtë mund të përpunoheshin. Ata groponin thellë në tokë për të gjetur gurët që ishin më të përshtatshëm për përpunim siç është guri për ndezjen e zjarrit. Me këto vegla të prodhuar në "Fabrika" ata bënin këmbimin me fqinjët.
- Si erdh njeriu deri tek zjarri ?
- Njerëzit e parë i frikoheshin zjarrit. Një vetëtimë që godiste një dru dhe fillonte të digjej, shkaktonte ikjen e njerëzve. Dikur, dikush, ndonjë trim budalla (për atë kohë) ja ka arrit që të mos i frikohet një dege të djegur. Ndërsa të mençurit e kanë ndezur një zjarr të vogël me të cilën ngroheshin dhe i frikonin kafshët tjera. Ky zjarr është mbajtur gjithnjë i ndezur, sepse askush nuk dinte të ndizte zjarrin.
- Çka është dredha e zjarrit ?
- Metoda më e vjetër e ndezjes së zjarrit bazohet në fërkim; Fërkohen dy copa druri apo shfrytëzohet shkëndija e gurit të zjarrit. Dredhja e një shkopi e lehtëson fërkimin. Njerëzit krijonin një maje në fund të shkopit, e lidhni një dredhë dhe tërhiqnin fijen majtas - djathtas ashtu që shkopi rrotullohej në maje. Fërkimi në i majës së shkopit me barin e thatë krijon zjarrin.
- Kush e shpiku rrotë ?
- Kurrkush nuk e din kush dhe ku e kur është përdorur për herë të parë, mirëpo dihet që është ndër shpikjet më të rëndësishme të njeriut. Rrota duket të jetë shpikur diku rreth viteve 3000 para erës sonë. Është e mundur që si ide të ketë gjetur zbatim më parë si pjatë përpara se të vendosej në ndonjë karrocë që ka shkaktuar revolucion në transport.
- Çka e bënë aq të rëndësishëm rrotën e mullirit ?
- Përdorimi i rrotës së mullirit paraqet herën e parë që njeriu përdori fuqinë natyrore për shërbime të veta. Këto rrota janë përdorur për herë të par në kohën e romakëve. Rrjedha e ujit të lumenjve e vinte në lëvizje rrotën në skajet e së cilës ishin përforcuar disa lopata. Një rrotë e tillë e thjeshtë ja arrinte ta fuste në lëvizje gurin e mullirit për të bluar drithërat.
- Kur janë ndërtuar Gjeneratorët e parë ?
- Një kompleks i mullinjve të ujit, i ndërtuar nga romakët afër Arles në Francën jugore është Gjeneratori i parë në Botë. Ky gjenerator përbëhet nga 16 rrota me ujë, që japin fuqi të mjaftueshme për të lëvizur 32 gurë për bluarje të drithërave.
- Kur ka filluar përdorimi i frymës për burim të energjisë ?
- Mullinjtë e parë me erë janë ndërtuar në lindjen e mesme diku rreth viteve 600 pas kohës sonë. Krahët e fluturës së mullirit dukeshin si thika e kosës. Për deri sa krahët rrotulloheshin nga shtypja e erës, flutura e lidhur për një bosht fuste në lëvizje gurin e rëndë. Mullinjtë me fluturat e plasuar vertikalisht, në Evropë janë paraqitur për të paren herë rreth 500 vite më vonë. Këtyre ju duhej një bosht plotësues për të kthyer drejtimin e lëvizjes.
- Kush e ka shpikur gjeneratorin me avull si lodër ?
- Hero nga Aleksandria, një grekë antikë që jetoi pak para se të lindte Krishti. Ai ishte një gjeni i lodrave dhe një shpikës. Ai ndërtoj një teatër automatik të kukullave, një lodër në formë zogu me krahët që përplaseshin dhe më interesante është shpikja e automatit për të lozur me para. Lodra e tij, gjeneratori me avull ishte një sferë metali e vendosur në mes dy kapasave ashtu që të mund të lëvizte. Lodra mbushej me ujë dhe nxehej me zjarr. Kur uji fillonte të avullohej, avulli i krijuar kalonte nëpër dy pipa dhe gjuhej në sferën dhe e shtynte të rrotullohej. Hero në të vërtet e kishte shpikur gjeneratorin e parë me avull, mirëpo si duket para kohe sepse shpikja e tij nuk kishte gjetur ndonjë zbatim më të gjerë dhe për këtë mbeti vetëm një lodër për argëtim.
- Qysh kur përdorin njerëzit peshoret ?
- Shkenca, industria dhe tregtia që njohim sot nuk do të ishte e tillë po të mos kishte peshore precize. Egjiptasit e vjetër përdorin peshore me pesha që përdoren edhe sot e kësaj dite. Këto peshore përdore që mëse 7000 vjet.
- Pse nuk u ngrit makina fluturuese e Leonardos ?
- Italiani Leonardo da Vinçi që jetoj nga 1452 deri më 1519 konstruktoj një makinë që ishte një shpikje e parakohshme për më se 100 vite. Ai vizatoi plane për nëndetëse, parashutë, makinë të blinduar të ngjashme me Tanket, një helikopter dhe një makinë fluturuese. Makina fluturuese kurrë nuk u ndërtua, sepse nuk kishte ndonjë makinë në atë kohë që ta fusë në lëvizje. Koha e motorëve të lehtë dhe të fuqishëm gjendej në të ardhmen e njerëzimit.
- Kush është shpikësi më i zoti ?
- Këtë titull si duket e meriton më së shumti shpikësi Tomas Alva Edison, me emrin e tij është i lidhur një numër i madh i shpikjeve. Ndër këto shpikje janë edhe poçi me tel, kamera e xhirimit dhe fonografi (version para gramafonit)