Pepili/Komedia Hyjnore/42

K. IV: Rrethi i parë (Limbi). - Fëmijët e papagëzuar dhe paganët e virtytshëm. - Kështjella e njerëzve të mëdhej.

	Ma kputi menjehere gjumin e rande Nje bumbullime e madhe, sa qe u drodha Si nje njeri, qe fjete dikush e trand.
	E synin e pushuem rrotull e solla, Ngritun ne kambe, e ngulte hodha shikimin Me pa se ne cfare vendi une u ndodha.
	U gjeta me nje fjale une ne kalimin E shtegut drejt humneres se paane, Qe t’vuejtjeve pa numer mbledh gjemimin.
	E erret ish, pa fund, mjegull e tane; Sado t’ia ngulshe syte asaj gremine, Nuk mujshe me dallue nje send me thane.
	<<Po zbresim tash n’nje bote qorrue terrine, filloi t’me flase poeti krejt I mekun, - Une do te prij e ti m’eja mbas shpine.>>
	Nga ngjyra e tij e zbete fort mbeta I prekun E thashe: <<Kur tutesh ti, po une at’here? Sa here qe kam ra ngusht, ty te kam ndjeke un!>>
	E ai: <<Ankthi I ketyne njerzve t’mjere, Qe jane ketu, ne ftyre me pasqyrohet, Ti dhimbjen mos ma merr per frike e tmer.
	Te shkojme, se rruge e gjate prej nes kerkohet.>> E hyni ai, e hyna une mbas tij Ne honin qe prej rrethit t’pare qarkohet.
	Ketu, per cka e mundun ish me ndi, S’kish vaje dhe lotet s’rridhnin porsi gurra, - Pshertimat vetem dridhnin ate ajri.
	Vuejtje pa dhimbje ndjenin ato turra Njerzish te panumrimm e cete-e-cete, Femije te vegjel edhe gra e burra.
	Mesuesi I mire m’u suell: <<Ti s’po m’pyet Cfare shpirtnash jane keta qe po shikon? Para se t’vesh ma tutje, ta them vete.
	Keta s’mkatnuen, e gjithashtu s’mjafton Qe kane merita, mbasi s’u pagezuen; Pagzimi asht porta e fese qe ti beson.
	Pse para krishtenimit t’gjithe jetuen, Zotin s’adhruen si duhet n’lutje t’veta; Ne mes te tyne gjindem edhe une.
	Jo per mekat, na vec per kto te meta Kem’ humbe e ne kete mase jemi ndeshkue, Pa shprese gjallojme, deshrue na kalon jeta.>>
	Nga keto fjale fort zemra m’u gandue, Njerz njohta aty, qe gzuen t’madh vleresim, E pezull tash n’ate Limb jane tue qendrue.
	<<Tregome, Mesues, tregome, o zoti im, - thashe une, se doja t’kisha siguri per fene qe ngadhenon mbi cdo dyshim, -
	a nxuer njeri kendej merita e tij o e ndonje tjetri, n’qiell lumnine me rroke?>> Ai, qe kuptoi cka thashe me mshehtesi,
	Gjegji: <<I ri une ishe ne kete toke, Kur nje t’pushtetshem pashe ketu se ra Me shenje t’fitores vu kunore mbi koke.
	Hijen e atij qe babe njerzimi ka, T’birin, Abelin, e Noen na e mori, Mois ligjevusin, binde gjithmone pa za.
	Patriarke Abramin, mbret Davidin nxori, Izraelin me ate bij mejhere E me Rakelen qe kaq vjet ia bori;
	Ne qiell I coi keta e shum te tjere; E due ta dijsh se para tyne s’jane Shelbue kurr shpirtna njerzish ne sketere>>.
	Pse fliste, ecjen na s’e kishim lane, Neper nje pyll per te kalue na u donte, Vecse nje pyll prej njerzish anembane.
	S’e kishim lane aq larg rrugen, qe t’con te Ai vend, ku une zgjova, kur nje shkulm Flake emisferin nisi te ndriconte.
	Ende s’kishim arrite tamam n’ate kulm, Megjithate mund t’shihej ndonje fije C’njerz kishte aty, mbulue me lavd e zulme.
	<<O ti, qe na nderon e art e dije, kush jane keta rrethue me kaq nderime, qe s’jane sikur te tjeret zhyte nder hije?>>
	<<Naim I tyne, - I gjegji fjales sime, - qe ende kumbon n’ate bote e s’shuhet ma, nxjerrun u ka nga qielli lehtesime.>>
	Nderkaq degjova befas si nje za: <<Rrugen leshonia t’lartit nder poete, u kthye hija e tij, qe nes u nda.>>
	Porsa ai za pushoi e mbet I qete, Kater hije t’madhnueshme kah na rrane, Trishtim as gaz n’fytyra s’u pashe vete.
	Mesuesi I mire spjegim desh me me dhane: <<Ma kqyr njate me shpate ne dore, - ma bani, - para te treve vjen si zot I rande.
	Ai asht Homeri, nder poete sovrani, Tjetri Horaci, I njohtun per satire, Ovidi I treti, e ne fund Lukani.
	Mbasi, njashtu si zani pare m’ka thirre Nje emen qe te gjithve na bashkon, Me presin me nderim, edhe bajne mire.>>
	Te bukren shkolle pashe prisin kah rrethon, Shkoll’n e atij zot te kanges ma te ngritun, Qe mbi te tjere si shqipja fluturon.
	Si biseduen paksa krye m’krye avitun Kah une u sollen e me pershendeten; Buzqeshi per kete nder mesuesi I ndritun.
	E nder dhe ma te madh me dhane kur n’ceten E tyne me radhiten aq te zgjedhun, Te gjashte mes asaj dije e pashe veten.
	Kah drita shkuem ashtu se bashku mbledhun E per c’u fol me duket heshtja ar, Si dukej ar atje fjala tue rrjedhun.
	Ne fund ia behem te nje kshtjell krenar, Shtate here me t’larta ledhe I rrethuem, Mbrojte nga nje lum I bukur, qe pa fare
	Mundi, per toke si t’ishim, e kaluem; Shtate dyer me ata mendtare pershkuem pa u ndale Dhe arritem n’nje livadh te gjelberuem.
	Njerz pashe atje, qe t’vrenin thelle, ngadale, C’I madh autoritet n’ato tipare! Rralle flisnin, por u kish hije cdo fjale.
	Ma tutje u shtyme at’here n’ate toke bujare, Te ‘j vend I larte, I hapet, plot me drite, Prej ku te gjithe I shihnim kjartas fare.
	Ngri n’kambe atje mbi bar te blere qe shndrit M’u cfaqen shpirtna for ne za mbi toke, Per cka une mburrem edhe ne kete dite.
	Elektren pashe se bashku me sa shoke, Njofta nder ta Hektorin edhe Enene, Sy-orrl Cezarin, arm’t kreshnike rroke.
	Kamilen pashe, e pashe Pentesilene Nga ana tjeter; dhe njate mbret Latinin Me bij’n e vet, Lavinjen, aty e vren.
	E pash dhe Brutin, qe deboi Tarkuinin, Lukrecjen, Juljen, Marcjen, Korneline; Te vetem, ne nje ane, pashe Saladinin.
	Pashe mjeshtrin, qe meson ata qe dijne, - Ma nalt kur e drejtova vrejtjen time, - Mes filozofesh tjere e kish seline.
	T’gjithe e kundrojne e t’gjithe I bajne nderime, Te dy I pashe – Sokrat edhe Platon, Qe jane ma afer tij ne meritime.
	Pashe Demokrit, - me rast boten perfton, - Diogen, Anaksagore edhe njate Talin, Heraklit, Empedokel e Zenon;
	E pshe dhe ate qe me hiti mblodh <<quale>>-in, Per Dioskoridin flas, verejta Orfene, Tulin me Linon dhe Seneke moralin;
	Euklidin gjeometer, Ptolomene, Galjen e Avicene e Hipokrat, Te madhin kmentues, Averroene.
	S’mund t’I permend te gjithe e t’shprehi ate Qe tema e madhe lyp e nxit te shtillet, Sa syni sheh, shpesh goja s’ka takat.
	Vec dy nga t’gjashtet mbetem; tash I siellet Nje rruge tjeter prisi mendjedrite, Me m’qite nga ajri I qete n’ajrine qe dridhet;
	Dhe mbrritem te nje vend qe gja s’e ndrit.

---