Në manastirin e Çetinjës

Moikom Zeqo

Në verën e vitit 1838, Frederik Augusti, Mbreti i Saksonisë erdhi në qytetin e vogël Cetinja në Malin e Zi. Mbreti qe një burrë simpatik me ballë mendimtari. I interesonte botanika, kërkonte dhe zbulonte lule të panjohura dhe bimë endemike të rralla.

U takua me peshkopin Peter II të Malit të Zi. Peshkopi qe një burrë shtatlartë, i trashur dhe i shëndoshë. I thinjur. Rroba e tij kishtare e zbukuruar me ar qe plot njolla vere dhe yndyre. Sikur ishte veshur me një lloj harte të çuditshme prej pergamene të shekujve. Madhështor. Por edhe inatçor.

Takimi u bë në mjedisin e manastirit të vjetër të Cetinjës. Priftërinjtë dhe murgjit lëviznin si hije. Sytë e tyre shkëlqenin në gjysmëterr.

Biseda u bë me përkthyes. Gjuha gjermane e perandorit Frederik Augusti tingëllonte si e shurdhët nga bashkëtingëlloret, gjuhë sllave e peshkopit qe plot thekse agresive nga zanoret. Biseda nisi për peizazhet dhe malet e Malit të Zi. Me shpatet e maleve ka shumë bimë, që ende shkenca nuk i njeh, tha mbreti. Ah, lule? S’i kam vërejtur. E di që ka lule. Malazezët janë populli i armëve. S’janë populli i luleve. Malazezët janë mësuar me aromën e barutit dhe të gjakut. S’i njohin parfumet. Lulet janë parfume. Era e athët e temjanit është era e Zotit. E Zotit të malazezëve. Temjani është bimë. Ah. Temjani është shpirti i botës. Temjani është si baruti kur merr zjarr. Temjani është ndjesia e madhështisë. E kishës luftarake. E kishës si liri. Ah. Mali i Zi është kisha e temjanit dhe barutit. Kisha është paqja, tha mbreti. Paqja është gjaku që avullon, gati ngriti zërin peshkopi. Skeptri kishtar është edhe shpata ime. Luftojmë që të jemi të krishterë. S’ke rrugë tjetër. Rrugët janë të pafundme. Rrugët e Krishtit s’kanë kufizim. Në dejet e Krishtit ka pika gjaku nga populli malazez. Krishti janë të tërë popujt. Ah!

– Ju keni vrarë njerëz, e pyeti mbreti.

– Kam vrarë. Dhe do të vras.

– Një peshkop e ka të ndaluar të vrasë.

– Një peshkop malazez e ka të drejtën të vrasë. Kam marrë pjesë në beteja. Kam prerë koka.

– Koka?

– Po. Kokat e armiqve.

– Po pse ua keni prerë kokat?

– Kokat e prera janë trofe.

– Mund ta vrasësh armikun po s’ka pse ja prêt kokën.

– Ah ju, që quheni të qytetëruar. E di, e di se ç’mendoni. Populli malazez është ndryshe.

– S’është popull i zgjedhur.

– Është popull i zgjedhur.

– Ç’do të thoshin çifutët?

– Ata janë populli i Djallit. Ata dhe myslimanët. Janë të mallkuar.

– Po populli juaj është kaq i vogël.

– Populli im është populli i Zotit.

– Mirë. Po a e di Zoti këtë?

– Zoti sheh gjithçka. Zoti e di këtë. Ne jemi të tij. Dhe Ai është yni.

– Është edhe i të tjerëve. I njerëzimit.

– Kështu thuhet. Po ne jemi të krishterët e vërtetë.

– Të krishterë që balsamosni koka të prera?

– Po, i balsamosim. Është një formë e kujtesës sonë. Është krenari dhe fitore.

Përkthyesi, që ndërmjetësonte dialogun, i zbuste fjalët dhe shprehjet e ashpra, për të ruajtur veskun e një dialogu me edukatë dhe respekt ritual. Por qe shumë e vështirë. Peshkopi qe mendjemadh. Fytyra e tij qe si maskë deliranti.

Peshkopi urdhëroi një murg të sillte diçka nga dhoma e arkivit. Ai solli një arkë (sunduk) druri me një kapak zbukuruar me pafka bronzi dhe argjendi. Peshkopi e hapi arkën. Mbreti pa se gishtat e tij ishin të pisët dhe me thonj të gjatë, të paprerë. Në arkë ishte si në fundin e një humnere një kokë të balsamosur, një shpatë dhe një turban pashai.

– Është koka e Mahmut Pashë Bushatlliut të Shkodrës.

– Vërtet? Mbreti Frederik Augusti u shtang. Ai e dinte se perandori Leopoldi II i Austrisë bëri një traktat paqeje me Portën e Lartë në 1791, ku malazezët përfshiheshin zyrtarisht në Pashallëkun e Shkodrës. Malazezët u rebeluan. Ahere Pashai shqiptar i sulmoi. Malazezët dolën fitimtarë. E futën në kurth shqiptarin e egër dhe mospërfillës Mahmut Bushatlliun. E kapën. Të plagosur me dhjetë plumba në gjoks. Malazezët i udhëhiqte peshkopi Petër. Peshkopi me mjekrën dhe thonjtë e përcëlluar nga flakët me një pamje demoniake ju afrua shqiptarit duke ngritur shpatën. Shqiptari mblodhi forcat dhe duke qeshur lemeritshëm u ngrit dhe qëndroi në këmbë. Kullonte gjak i tëri. Moskokëçarës dhe me sytë shkëlqimtarë nga urrejtja dhe mllefi. Asnjë lloj frike nuk ndjente. S’donte t’ia dinte për asgjë. As për botën që po linte. As për veten. Fytyra e ngërdheshur qe si prej bronzi antik. Peshkopit për një çast ju mpi guximi. Por nuk u ndal. Qëlloi me shpatën e mprehtë. Me të gjitha fuqitë. Koka e shqiptarit të famshëm ra përdhe me një zhurmë tërmeti. Peshkopi Peter s’do ta harronte kurrë këtë skenë si prej ëndrre të shekujve, ku tmerri dhe nderi shpërthenin mbyturazi në të gjitha imagjinatat e dëshmitarëve të përgjakur. Ah! Mbreti Frederik e pa me ngulm kokën e balsamosur plot zbardhje kristalore të kripës. Qe një kokë e lemeritshme. Nga goja gjysmë e hapur zbardhnin dhëmbët çuditërisht shumë të bardhë. Në vend të qepallave dhe syve koka kishte diçka si brumë të zi të ngrirë. Kjo kokë s’sheh më, mendoi mbreti. Ah! Kokë e verbër. Si vetë historia. Vetëm dhëmbët verbues jepnin idenë e një të qeshure të vazhduar në shekuj. Ç’qe kjo e qeshur makabre? E qeshur enigmatike për fatin, për kotësinë e paradoksin e jetës? E qeshur postume për tërë ata që do ta shihnin këtë kokë të prerë? Mbreti ndjeu një dhimbje të beftë në qafë. Ah, koka ime! Koka ime ende e paprerë. Ah, koka e bekuar! Nga arka vinte një erë therëse prej rigoni. Si nga fundi i ferrit.

Mbreti e pa gjatë kokën trofe. Pastaj sikur u përmend nga një ëndërrim i zi, jashtë kohës dhe hapësirës. Peshkop barbar, mendoi. Ç’dua unë këtu në këtë manastir të pisët dhe të humbur të botës? Peshkopi Peter e ftoi të hanin drekë. Mbreti s’pranoi. U ngrit dhe krejt indiferent u përshëndet me peshkopin rondokop dhe u largua… Kjo ngjarje u harrua. Mbreti as nuk e shënoi në ditarin e tij. Megjithatë ai e kishte parë kokën e shqiptarit 102 vjet pas prerjes. S’dinte dhe s’donte të dinte asgjë për këtë shqiptar të sertë dhe as pse ishte vrarë kështu. Ashtu siç nuk donte të dinte asgjë edhe për peshkopin vrasës, nopran.

Në vitin 2003 unë, shkruesi i këtyre rreshtave shkova në manastirin e Cetinjës. Më priti kryemurgu i cili quhej gjithashtu Peter. Kërkova të shihja kokën e Mehmet Pashë Bushatlliut. Mbas disa ngurimeve plot mosbesim më çoi tek arka ruajtëse. Kishin kaluar 213 vjet. E hapi arkën. Pashë vetëm një kafkë të nxirë si një fildish i zi. Vetëm dhëmbët kërcënues zbardhnin. Doja ta fotografoja. Por kryemurgu reagoi gati me zemërim. Ishte e ndaluar ta fotografoja. Pse? Është e ndaluar. Ndjell fatkeqësi. S’duhet fotografuar. Bestytni? Aspak! S’lejohet ta fotografojë askush. Ja e patë, mos kërko më tepër. Ç’rëndësi ka ta fotografosh? Mjaftohu me kaq! Ah!

E dija historinë e vitit 1893 të mbretit të Saksonisë, Frederikut që e pa kokën e Mehmet Pashë Bushatlliut në manastirin e Cetinjës. Më mirë mos ta kisha ditur këtë histori. Ndjeja në vetvete një dyzim. Mbreti gjerman, shkencëtar i hajthëm dhe i përkorë i botanikës kishte një shpirt delikat, deri diku poetik. Në 1893 natyrisht unë s’kisha lindur (askush s’mund të përfytyronte se do të lindja). Për një trill të historisë unë pashë kokën e njëjtë që pa edhe mbreti. Kryemurgu më tha ndër të tjera se isha i vetmi shqiptar që kisha kërkuar ta shikoja kokën në fjalë. Mundet që kujtesa pamore e mbretit (tashmë të vdekur) të të ishte e përafërt (ose autentike) me kujtesën time. Por unë s’isha mbreti gjerman. Për më tepër isha shqiptar. S’e honeps dot patetikën e kotë, as emocionet e harlisura dhe idiote. Kafka e pashait shqiptar në fakt është e padallueshme në anonimatin e kohës. Një simbol paradoksi i kronikës para tri shekujsh. Gjithsesi kjo kafkë tmerruese më kujton (na kujton) skenën emblematike të Hamletit me kafkën e gastorit Jorik. Historia është Hamleti. Një Hamlet kolektiv (ndoshta dhe providencial) që mban kafkat e të gjithëve në amshim. Pra edhe vetë kafkën time. Ah, sikur të ngrihem edhe unë në këmbë për ta pritur me indiferencë shpatën e vdekjes në qafën time. Ah!

Durrës, 17 shtator 2003

VDEKJA E NEMBROTIT

– Po vdes, belbëzoi mes ngulçit Nembroti. Që 999 vjeç. Si mbret i mbretërve jeta e tij qe një ritual i bujshëm, shndritës, ekuilibër midis hyjnive të vjetra të Babilonisë, planeteve dhe skllevërve të tokës. Ai ishte modeli i papërsëritshëm i pushtetit. Nembroti kishte moshë sa dhjetë jetë, por asnjë dashuri. – Po vdes, tha Nembroti, se duhet vdekur. Sa herë zgjohesha përpara kisha hiçin. Vdekja është hiçi. Çdo zgjim qe fantazma e vdekjes. Hyjnitë shumëzohen si algat, insektet. S’kanë fund. Jeta njerëzore ka fund. Ah ! Jahova i nëmur ! Demon i antiarkitekturës. Kulla e Babilonisë qe kryevepra kryevepra e synimit të madh. Projekti unik. Gjuha e njëjtë. Sintaksa. Fjalët. Një lidhje universale. Gjuha e kozmosit. Planetet janë fjalë, fraza të vullnetit tim. Harmoni e një qëllimi të fillimit dhe të mbarimit të gjithçkaje. Jahovai kokëkrisur u dha njerëzve gjuhë të tjera, të ndryshme. Shumësi moskuptimi, pafundësi mosmarrëveshjesh të egra të vrazhda. Shkatërrim i ekuilibrit magjik, të vetkuptueshëm, funksionues. Ah! Gërmadhat e Kullës sime të Babilonisë janë gërmadha linguistike. Ah! Unë Nembroti isha Zoti, Jahovai parapëlqeu rolin e kundërt të Antizotit! Një tjetër formulë fetare. Tjetërlloj besim! Jahovai e vrau paqen. Ai është lufta. Lufta e përjetshme. Jahovai beson se është fitimtari, unë Nembroti humbësi i madh. Po a është kështu? A do të jetë kështu? E ruajta gjuhën e vetme të botës. Papagajtë e kanë regjistruar. Po nuk është kjo kryesorja. Ah! Një ditë bota do të ketë një gjuhë të vetme. Shumë gjuhë janë një tepri idiote, kërcënuese. Gjuha e vetme e botës do të thotë një marrëveshje e re. Ndonëse po vdes dhe po e marr me vete gjuhën e përsosur unike e di se s’do të ketë boshllëk përherë dhe përgjithmonë. S’do të ketë asgjë që s’i hyn në punë askujt. Ideja e gjuhës së vetme s’do të vdesë. Duke mos vdekur kjo ide shpëtimtare, as unë Nembroti s’do të vdes. Vdekja s’do të më mbajë dot. Vdekja s’ka fuqi ta mbërthejë shpirtin tim, trupin tim të lodhur dhe të drobitur po, por aspak idenë si mbijetesë të vetvetes. Ah! Kulla e Babilonisë do të përfundojë një ditë. Mungesa e kohës tani do të jetë bollëk i kohës për të ardhmen. Ringjallja ime e sigurtë. Rikthimi madhështor. Papagajtë ahere do të jenë thjesht zogj dekorative, jashtë politikës, artit dhe shkencës. Po në pragvdekjen time ata janë metamorfoza e kujtesës dhe e autoritetit tim të rrënuar. – Po vdes, klithi për herë të fundit Nembroti. Por me mua vdes dhe Jahovai! Ah!

Tiranë, 4 korrik 2012

VDEKJA E ABELIT

– Po vdes, mendoi Abeli mes gjakut. Kaini e bëri atë që duhet të bënte. Qe e pashmangshme. Absolutisht e pashmangshme. Vëllai im e kreu aktin e vrasjes. Duke më vrarë mua ka vrarë vetveten. Kjo është e sigurtë. Kjo s’do të harrohet se do të vazhdojë në pambarim. Ah ! Gjer në amshim? A do të jetë amshimi i ushqyer me gjak të freskët? Gjaku do ta fuqizojë dhe ripërtërijë jetën e tokës? A ka gjë më të çmuar se gjaku? Ah! Gjaku! Çdo njeri që do të vrasë do të më vrasë mua Abelin edhe mbas njëmijë shekujsh. Shëmbëlltyra ime do të jetë në miliona trupa njerëzish. Tek çdo foshnje e porsalindur do të jem edhe unë Abeli, ja forma ime e përjetësisë, pra e pafuqisë së vrasjes. Ah! Kaini në këtë mënyrë mendon i tmerruar se më ka vrarë, por skena përsëritet, pra rituali është cikël që s’ndalon. Duke mos ndaluar, fytyra ime e Abelit rishfaqet. Ah!

Tiranë, 5 korrik 2012

VDEKJA E KAINIT

– Po vdes, tha me ngazëllim Kaini. Më në fund. Ah, më në fund! Dhe unë do të vdes. Dhe kjo është gjithçka! Është bekimi im i munguar kaq gjatë. Është shpëtimi përfundimtar. Nuk është jeta mrekulli. Vdekja është mrekulli. Ah! Më në fund, më në fund, më në fund…

– Po vdes, tha me zë të qartë Kaini. Ishte 666 vjeç. Kur e vrau Abelin qe 33 vjeç. Vrasja e bëri të mallkuar. Donte të vetëvritej por Zoti s’ia lejoi. Zoti e mallkoi. E shpoi gjoksin me thikë guri diaspër, por fuqia e Zotit bënte që plaga të mbyllej në çast e prej saj s’shpërthente dot gjaku. U hodh në një shpellë gjarpërinjsh, por pickimi i tyre i thertë nuk e helmonte dot. Hidhej nga lartësitë e ujëvarave dhe kreshtave por trupi i tij rrinte pezull dhe nuk përplasej me tërsëllimë mbi shkëmbinj. Ah! Dënimi i Zotit për të qe të jetonte i mallkuar dhe i përbuzur nga njerëzit që sapo e shihnin iknin të lemeritur. Po kështu iknin dhe zogjtë, luanët dhe krokodilët. Ai qe i Mallkuari i Madh. I Mallkuari pa shpresë, pa falje, pa asnjë mëshirë. Mallkimi qe vetmia e tij e plotë. Vetmia e padepërtueshme. E pashkatërrueshme! Ndërkaq vrasja midis njerëzve u bë një gjë e përsëritshme. Madje nuk ngjallte asnjë tmerr. Vrasja …. lindi lavdinë dhe padyshim heronjtë. Heronjve u bëheshin monumente. Kështu vrasja lindi artin. U shpikën këngët, epika. Dhe pikërisht Kaini me aktin e tij kundër natyrës bëri të shumëfishohej natyra artificiale e artit, madje e arsyetimit dhe estetikës. U bë dallimi ç’është e Mira dhe ç’është e Keqja. Estetika e heroizmit krijoi fetë e mëdha, simbolet e kombeve, strategët e ashpër, perfeksionimin e armëve. Të gjitha këto ishin forma e dytë e mallkimit të Kainit. Ai edhe mund të mburrej: bota e këtej e tutje qe e tëra kainiane. Gati përfundimisht. Koha kainiane, por që për retorikë e përbuzte Kainin. Hapësira Kainiane. E të gjithëve. Ku ai ishte për habi i përjashtuar.

Tani Kaini e urrente më shumë Abelin. Ah, Abel jo ç’të bëra unë ty, por ç’më bëre ti mua! Ti vdiqe në çast nga dora ime. Po duart e tua pas vdekjes, duart e tua të padukshme gatuan ngjarjet, kuptimshmërinë e tyre, profecitë, llogaritjet, debatet, endërrat dhe gjithçka tjetër që nuk kuptohet ende, ose s’do të kuptohet asnjëherë. Ti ishe me fat Abeli im, thonte Kaini. Vdiqe i ri. Nuk provove asnjëherë vetminë, dëshpërimin dhe sidomos sëmundjet. Sëmundjet e neveritshme që janë gardianët e vrazhdë të mbretërisë shfarosëse dhe torturuese të pleqërisë. Ah! Pleqëria ime kaq e stërgjatur. Pleqëria e pështirë. Ankthi i pamundësisë. Pleqëria e pafuqisë. Ah! Pleqëria si vetmi e ngurtë, asfiksi e trurit, tuafllëk, gërbuli e lëkurës, shkatërrim i shqisave, i pagjumësisë fatale. Kaini i përjetoi makthet, pa i kuptuar deri në fund. Ai qe simboli i një loje të tjetërkujt. Loja qe e Jahovait të pashpirt. Ai e caktoi afatin e mallkimit. Tani që çdo gjë u bë kainiane shembëlltyre e Kainit u bë diçka e plogët, një kuriozitet i thjeshtë. Ahere Kaini e kuptoi se roli i tij kishte përfunduar. Në fakt Kaini nuk i duhej më askujt. Së pari nuk i duhej vetë Jahovait. Kështu shpjegohet pse Kainit ju anullua pavdekësia, ose ajo që ishte një pavdekësi e rreme, skllavëruese, dërmonjëse. – Ah, vdekje e mrekullueshme, klithi Kaini. Eja dhe më përqafo! Eja dhe më merr! Jeta nuk është liria, vdekja është liria. Të çliron nga gjithçka dhe sidomos nga vetvetja. O vdekje! O bekim i njerëzve dhe jo e Jahovait! O vdekje e drejtë. Ti do të më çosh tek bota e hijeve dhe ëndrrave. Ti do të më takosh me Abelin. Do ta puth. Do ta përqafoj. Dhe pastaj do t’i bije në gjunjë i përgjëruar. Do t’i lutem të më vrasë. Atë që ja bëra dikur unë të ma bëjë ai tani. Ah!

Tiranë, 6 korrik 2012

VDEKJA E JAHOVAIT

– Më duket se erdhi koha që të vdes, tha me vete Jahovai. Kishin kaluar 20.000 vjet kur qe ftillëzuar si kryehyjni. Në luginën e Mesopotamisë, mes lumenjve Tigër dhe Eufrat. Populli i skllavëruar i hebrenjve në Babiloni e kishte ëndërruar i pari në këtë planet. Si Zotin e Vetëm. E quajtën Jahova, por hebrenjtë dinin edhe 999 emra të fshehtë, sekrete të tij. Emra të kotë dhe të mundimshëm, më tepër emra mbiemërorë, pra thjesht cilësime zbukurimore. Ah! Mjaftonte një emër. Madje tri shkronja JHV. Bashkëtingëllore misterioze. Të shurdhëta. Hebrenjtë e ëndërronin Jahovain por pa pamje konkrete as me ëndrra. Ai qe Zoti i Papashëm. Ju shfaq Moisiut në malin Sinaj në formën e një shkurreje që digjej, por nuk konsumohej. Abrahamit ju shfaq vetëm si zë. Një Zot pa portret. Pa fytyrë. Tabu e mos-shikimit të drejtpërdrejtë. Në formën e gërmave në dorëshkrime. Piktura, skulptura, më pas fotografia dhe filmi kinematografik nuk janë shpikje as miratime, as tolerime këndellëse të Jahovait. Janë e kundërta! Ah! Jahovai nuk ju shfaq as Nembrotit të Babilonisë. Bëri padukshmërisht pluralizmin e gjuhëve, që gjuha nembrotase të vdiste, siç vdiqën hyjnitë hibride gjysmënjerëz dhe kafshë të Babilonisë. Jo e dukshmja por e padukshmja qe plotfuqishmëria, omnipotenca. I çoi hebrenjtë në Egjipt ku hyjnitë qenë akoma me fantazmagorike me koka qeni, zogu dhe krokodili. I dha Moisiut Dhjetë Urdhrat-Dekalogun, (përsëri si Zot Kulturologjik u shfaq nëpërmjet germave alfabetike), hapi ujërat e Detit të Kuq, i vendosi në Palestinë. Gjatë pushtimit perandorak romak një hebre inteligjent u mbiquajt si Biri i Tij, që njëkohësisht ishe edhe Ai, dmth Ati. Së bashku me Shpirtin e Shenjtë Një-ja e Jahovait u bë Tri. Jahovai kurrë nuk e kuptoi këtë formulë trinitare, ku vetë shkenca e matematikës bllokohet dhe mbyllet në vend që të hapet. Mesia, dmth Krishti qe vërtet hebre i devotshëm, i rreshprerë, simpatik, vizionar, por nga hebraizmi krijoi një fe johebraike, krishterimin. Një fe e devijuar, ku dukshmëria u bë e pranishme. U shpikën ikonat. Ku edhe Jahovain e papikturueshëm dot e pikturonin në formën e një plaku, vërtet madhështor, por një portret i përfytyruar, jo real, pra portret i rremë. Hebrejtë s’e njohën kurrë Krishtin si Mesi të tyre. Të krishterët i përndoqën hebrenjtë. Kryqëzatat e mëdha. Eksodi 2000 vjeçar i hebrenjve jashtë Izraelit, Judesë. Aushvici, Holokausti. Rikthimi në Izrael. Bomba atomike. Banka botërore. Lobi hebraik. Rabinët e pafund. Muri i Vajtimit në Jeruzalem. Libri i Kabalës dhe Franc Kafka. Seksi dhe Frojdi. Përsëri Libri i Kabalës dhe relativiteti i Ajnshtajnit. Paraja dhe Marksi. Sinagogat dhe raketat kozmike. Globalizmi. Karta elektronike e kreditit dhe klonimi. Përsëri rabinët dhe kibernetika. Bankierët dhe gjeneralët. Ligjet dhe Simulacrum-i. Ah! Semitizmi i Babilonisë dhe Kullat Binjake. Qytetërimet dhe terrorizmi. Toka e Premtuar dhe Çarli Çaplini. Qeni i Tobit dhe oligarkia. Ah! dymijë vjetet e fundit Jahovai ndjeu një proces balsamimi. Paranë nuk e shpikën hebrenjtë talmudistë. Shpikjen e parasë Jahovai nuk e kishte konceptuar. – Po vdes, mendoi me indiferencë Jahovai. Është më mirë kështu. Ndoshta s’bëhej ndryshe. E bëra një Adam, që pasardhësit e tij të panumërt të më përcillnin. Ku? Në Portën e Asgjësë. Ah! Kufoma ime do të dekompozohet, por paraja s’dekompozohet. Apo edhe vetë paraja do të zhduket? Çdo gjë zhduket një ditë. Ah! Edhe paraja! Po tani është radha ime. Hebraizmi humbi, pra edhe unë! Jahovai e di se s’do të vdesë menjëherë. Do të vdesë në agoni. Dhe agonia zgjat. I padukshëm për njerëzit edhe agoninë e kishte të padukshme. Ju kujtua Nembroti i harruar. Me gjuhën e njëjtë ai ndërtoi Kullën e Babilonisë. Gjuha e njëjtë e parasë ndërtoi Kundërkullën e Njerëzimit. Gjuha e njëjtë. E urrente gjuhën e njëjtë. Mospërfillës dhe i lehtësuar Jahovai u përpoq të mos mendonte më. Pikërisht a nuk është kulti i parasë një mosmendim! Ju duk sikur dëgjoi diçka. Një të qeshur therëse në terr. Ktheu kokën. Pa fytyrën e nemur të Nembrotit që po qeshte. Jo, po ngërdheshej. Tani ishte ai fitimtari. Nembroti, armiku më i vjetër! Nembroti! Ç’fytyrë interesante, mendoi për herë të fundit dhe qartë Jahovai. Ç’më kujton kjo fytyrë? Ç’është kjo fytyrë? Ah, mbase është fytyra ime e vërtetë, që ua ndalova me kokëfortësi dhe marrëzishëm njerëzve për ta parë në mijëvjeçarët paradoksale plot mjegull mitesh. Ah! Tabutë!

Fytyra ime! Gjithë fytyrat e tjera janë kopje të pafundme. Ah! Fytyra… matricë! Befas nisi të qeshte. Vdekja qe e qeshura e fundit. Ah!

Plazhi i Durrësit, 7 gusht 2012