Motive nga Lumi i Vlorës dhe fati i ditarit që fluturoi drejt Budapestit

Nga SEFER PASHA

Personazhi që më shoqëron të përpjetave të Lumit të Vlorës është nga kreshtat e Matogjinit, rrëzë malit të Tartarit. Njihet si njeri i thjeshtë, s’ka lidhje me ndonjë deputet, ministër apo me bashkiakët e Vlorës. Nuk është i zgjedhur në ndonjë forum, s’troket për punë nëpër zyra e nuk vrapon si militant nëpër mitingje për të përfituar ndonjë thërrime. Ai gjithashtu nuk rropatet pas hashashit e pas pasurimit brenda natës. Nuk është vidh i vetëm në mal, por lis në pyllin me lisa. Mikun e quajnë Resul Bullaj, por për emrin e mirë që ka mbiemrin ia kanë zëvendësuar me emrin e fshatit Matogjin nga e ka origjinën. Këdo që të pyesësh të jep të njëjtën përgjigje. Lart në mal është Resul Matogjini. Resuli ka tufën me dele, rrit 400 gjela deti në vit, mban lopë, kuaj e punon tokën që e ia ka dhënë ligji.

E gjeta përpara stanit ku kishte rreshtuar të gjitha zilet dhe këmborët e bagëtive. Resuli më la pa mend me punën që po bënte. Ai po vaiste, pastronte gërvishtjet e fshinte me peshqir pluhurin e këmborëve dhe të zileve. E pyeta dhe mu përgjigj se delja është delikate. Ajo jep më shumë qumësht kur meloditë e këmborëve dhe të zileve nuk e bezdisin tufën me tringëllimën e çakorduar. Orkestra e “violinave” e qetëson tufën në kullotë. Kurse një gërvishtje e gjuhëzës e “trishton” dhe delja jep më pak qumësht. Delja e tremb qumështin edhe kur përballë saj vjen tufa me korba. Më çuditi detaj i këtij blegtori të apasionuar. Resuli ka një jetë që ushtron zanatin e blegtorit. Më parë ka pasur qindra krerë. Edhe tani ka një tufë të mirë. Ai furnizon me dhjetëra lokale që e mbajnë klientelën me mish të pjekur. Udhërrëfyesi ka botën e tij. Nuk ka mbaruar për filozofi, por është i tillë.

Duke udhëtuar për në Matogjin ai nuk është i një mendje me ata që thonë se “Fajin e ka qeveria”, “Shteti të vërë dorë”, “Të gjithë këta janë kusarë”, “Edi Rama nuk punon”, e të tjera. Jo, thotë ai i revoltuar. Ne në Lumin e Vlorës themi “punoni o duar, të hani byrek e lakruar”. Për mua është e vërtetë që një qeveri e mirë e kthen Shushicën lart nga burimet, se ministrat, deputetët dhe të gjithë “përçorët” duhet të bëjnë shumë e më shumë, por sikur s’vete gjithmonë kënga që e kemi në majë të gjuhës: “Fajin e ka qeveria”. Tufën e deleve dhe të demave në Matogjin nuk do t’ma ruaj deputeti i zonës. Drejtoreshë e Bankës së familjes time është ime shoqe, Adivia. Unë Resul Matogjini jam vetë Edi Rama. Nga shkëmbinjtë e malit të Tartarit e nxjerr lekun. Gota e rakisë nëpër klube nuk të sjell mirëqenie. E lanë njerëzia fshatin dhe dremisin nëpër trotuaret e Vlorës e të Tiranës.

Udhëtimi nëpër fshatrat e lumit të Vlorës është baladesk. Si Resuli ka me dhjetëra e me qindra të tjerë. Ka biznesmenë që kanë dhe nga 1000 krerë bagëti. Tregtarët kanë punishte qumështi, vreshta, fabrika të përpunimit të vajit e të fruta perimeve. Mbledhësit e bimëve medicinale janë gjithashtu me qindra. Ndërtimi i rrugës i ka bërë fshatarët që qysh tani të mendojnë për fronte të reja të biznesit. Edhe një zall në Lumin e Vlorës është flori. Jeta po ndryshon. Herë pas here i kërkoj Resulit t’më rrëfejë ngjarje nga të Lumit të Vlorës. Ai më tregon shumë, por një e shënoj në bllok.

Gratë labe në raste fatkeqësish vinin një brez të leshtë për mesi. Brezi i leshtë i mbronte kur qanin. Gjatë lëngimit brezi i mbronte që të mos u pushonte zemra, të pësonin hemorragji në stomak, apo t’u plasaritej mëlçia e zezë. Për këtë brez kishte dhe nja dy vargje: /Mjerë, mjerë ato nëna/ Mjerë, mjerë o BREZVËNA”. Për BREZVËNAT folëm shumë. Brezvënat u shumuan në vitin e zi 1977. Kemi lënë pas Peshkëpinë, Drashovicën, Mavrovën, Kotën, Vajzën dhe kemi ndaluar në të majtë të fshatit Ramicë. Freskohemi tek një gurrë me ujë të akullt. Është ujë dëbore nga mali i Tartarit, më thotë Resuli. Ai më flet për ekonominë e fshatit që po ecën mirë. Kush i rri punës tek koka jeton edhe më mirë se në Evropë. Resuli më tregon legjenda e unë e ndjej se ai e ka një trishtim. Më ka humbur “Çipini” më thotë ai dhe heq në zemër. “Çipini” është kali i tij i bëshëm sa shkëmbinjtë e malit të Tartarit. Një natë me parë e kishin rrethuar ujqërit. Resuli e kishte lidhur në livadh. Tufa e ujqërve nuk e kishin ngrënë dot. “Çipini” është i paçjerrë dhe nuk ka dhëmbë ujku që t’i ngulet lëkurës së tij. Dy milion lekë ia kishte kërkuar një velçiot, por ai nuk e kishte shitur. “Çipini” ishte kalë për të marrë nuset. Burrat e Lumit të Vlorës janë të lidhur shumë me kuajt. Unë kisha me vete librin e autorit Ahmet Demaj nga fshati Velçë me titull: “Amanet kalin”. Tregimi ishte i jetuar dhe fabula gjithashtu qe e thjeshtë. I ati i autorit të librit në një rrethanë të caktuar të jetës kishte qenë i detyruar dhe e kishte shitur kalin, që ai e donte shumë. Kur e kishte përcjell blerësin tek shtegu i avllisë bashkë më kalin e dashur i kishte thënë: “Amanet kalin!”. Të ulur me Resulin në të njëjtin shkëmb në formën e sofrës ai shpreson se “Çipini” do të kthehet në stan. Kali është i shenjtë. Resuli tregon për një komandant të dikurshëm nga Lumi i Vlorës. Komandanti po i çonte asqerët në betejë. Por atij po i mbaroheshin ushqimet. U detyrua të therë kalin e shalës për të shpëtuar asqerët siç e thotë dhe kënga: /Edhe kalin e there/ Asqerëve ua dhe meze/.

Pastaj ai rrëfen një ndodhi me ujqërit. Resuli di shumë të tilla. Ujku shikon shumë natën, dëfton ai. Tregojnë se një ujk që nga maja e malit të Tartarit shikon natën një dele të zezë në shpatin e malit të Stogoit. Dhe ujku fluturon për atje. Por ujku natën nuk shikon afër. Delen e zezë nuk e pikas dot dhe kthehet sërish në malin e Tartarit. Kështu vrapoi tërë natën. Vraponte nga Tartari për në Stogua e kthehej gjersa e zuri dita tek Lumi i Kaurit në Vranisht. Ujku është një lloj “artisti”. Ai di marifete dhe tërheq në “thertoren” e tij gjënë e gjallë. Ulkonja para se t’i ushqejë këlyshët me qumësht i mëson ata që të lëpijnë me gjuhë një pluhur nëpër shkëmbinjtë gri. Ulkonja e kryen veprimin vetë e para dhe pas kësaj e imitojnë këlyshët. Pikërisht kur këlyshët e kanë kapërxyer pluhurin gri ulkonja u jep qumësht gjiri. Qumëshi i ulkonjës i përzjer me me pluhurin gri e vesh me një cipë të çelniktë plëncin e këlyshëve. Prandaj ujku ka plënc të fortë e mban brenda tij mishin e një dashi të tërë. E dëgjoj rrëfimin e matogjinasit e mbetem pa mend. Të tre djemtë Resuli i ushqen me mish të pjekur. Fillimisht u jep të hanë të gjalla shpretkën, zemrën, një pjesë të mëlçisë së zezë dhe ca gjendrra te kripura të qafës së shelegut.

E ndërsa e vazhdojmë udhëtimin për tek oda e atit të Resulit, Isak Bullajt, ai sikur më mbetet pak në hije. Në një shkëmb të thiktë është shkruar me gërma të mëdha emri: “BALLIST MORINA”. Dhe në krah është varur flamuri me portretet e Ismail Qemalit dhe të Isa Boletinit. E çuditshme them me vete. Ballist Morina lëshoi në stadiumin e Beogradit dronin që e bëri me emër. Shiko se si vjen fama. Krejt rastësisht. Kur Ballist Morina e montoi dronin nuk e kishte imagjinuar se ai do të shkaktonte aq tronditje e bujë. Dhe emri i tij do të shkruhej dhe tek një shkëmb në Lumin e Vlorës, sipër të cilit rrinë si kurorë mali i Këndrervicës, Tartarit, Çipini, Çika dhe Stogoi. Udhës së përpjetë takojmë tregtarë të fuqishëm. Janë blegtorë, baxhierë, bletëritës, gjeologë, mjeshtër të ndërtimit të urave që do të lidhin Lumin e Vlorës me bregun, druvarë, gjurmues të shpellave ku strehoheshin bilbilenjtë, turistë që ngjiteshin për në majat e Tartarit, të Çipinit, të Çikës ,e kërkues të floririt në Kokorredhën e Plakës në Stogua, por dhe ndonjë kusar droge.

E lë mënjanë bisedën me matogjinasin se më kërkon në celular, Moikom Zeqo. Moikomi më pyet se ku ndodhem. I përgjigjem se jam në livadhin ku është pushkatuar Ramize Gjebrea. Mu mbushën sytë me lot thotë ai. Më porosit që t’i shpie në Tiranë një foto ku është pushkatuar Ramize Gjebrea. Livadhi është plot me lule. “Pushkatimi i lules” më thotë ai një titull poezie. I them Moikomit se kam blerë në Vlorë librin e tij më të ri “Sagë Palimpsestesh Anima Mundi”. Librin e ka në çantë miku që më shoqëron. Ai e ngre i them Moikomit. Shoqëruesi më thotë se libri peshoka sa një sheleg. Moikomi qesh. Disa fragmente do t’i lexoj udhë më udhë, livadh më livadh e hije më hije i them lehtë – lehtë. Moikomi gëzohet. I shtoj gjithashtu se në fshatin Vajzë në lokalin antik “Shpella e Vajzës” festova ditëlindjen e nipit, Alteos, dhe në gërmadhat e shtëpisë, ku ka lindur Ali Asllani mora një gur të bardhë sa një flokë dëbore. Tek gërmadhat e shtëpisë së Ali Asllanit më çoi bashkëfshatari i tij Bego Hitaj, që gjurmon rreth të parëve të Ali Asllanit. Gurin kur të kthehem në Tiranë do t’ia dhuroj Moikomit, që ta stivosë në një qoshe të bibliotekës së tij që është e madhe sa një çatall lisi. E përfytyroj Moikomin që nga rrëza e malit të Tartarit të vetmuar mes librave në këtë vapë që të kollofit si ulkonjë. Por ai nuk është i braktisur. Në këtë pikë vape atë e rrethojnë princat e librave. Dhe ai po lufton ta mposht dramën e sëmundjes. Kush e ka braktisur Moikom Zeqon do të mallkohet shumë shpejt, më thotë një bari nga Bashajt, i cili kishte bërë kurban një dash tek vendi i shenjtë “Kurora e Sevasterit”.

Në mbyllje të bisedës me Moikomin dua ta bëj pak për të qeshur. I them se shoqëruesi im që po djersitë nga pesha e librit të shtëpisë botuese “Zenit” imiton Edi Ramën. Djalin e tretë, të cilit i ka vënë emrin e babait, Isakut, e ka lindur në moshën e Edit dhe Isaku i vogël është në një moshë me Zahon e Edi Ramës. E di që Moikomi nuk do të qeshë. Ai nuk ka asnjë idhull mbi kokë.

Banorët e Lumit të Vlorës shquhen për mikpritje e besë. Në kafenenë e Velçës një i velçiot na tha një fragment drame. Ngjarja ishte e hershme. Babai me të dy djemtë kishin zënë pritë për të marrë hak ndaj një vrasësi me të cilin kishin rënë në bela e në gjak. Vrasësi u kishte borxh. Pritësit e diktojnë në Lugun e Qyqeve vrasësin të hipur në kalë. Ai i binte për qejf cylës dyjare. Djemtë i bën gati manxërrët. Por i ndaloi ati i tyre. Nuk mund të vrasim një njeri qoftë ky dhe hasmi. Ai po udhëton i hipur në kalë dhe po i qan hallet me cylën dyjare. Udhëve herë me makinë e pjesën më të madhe në këmbë ne kuvendojmë me banorët. Të gjithë këta janë filozofë, i them matogjinasit. Në jetën time mes librave më ka qëlluar të lexoj poezi, tregime, novela, romane e tragjedi. Por si kjo që na rrëfeu një peshkatar rrëzë Shushicës nuk kisha dëgjuar. Në socializëm një kooperativist kishte qenë për drekë tek e motra. Kthehet i hipur në mushkë gjysmë i dehur. Në anë të fshatit fshatarët burra e gra punonin, ca në shkuarje duhani, zhvishnin misër, qëronin qepët e bënin kavaletë kashtën e grurit. Burrat ndërtonin një stallë për qetë. Kooperativisti ndaloi aty ku disa gra po hanin bukë misri e gjerbnin dhallë. Ngjitur qenë dhe varrezat e fshatit. Ai hipi mbi një gur të lart dhe thirri me oiii: “Sos jemi më mirë nga Ju o të dekuro”!

U japim gjunjëve të përpjetës për në Matogjin. Lart fluturojnë fajkojtë, gjeraqinat e më lart akoma harbojnë shqiponjat e malit të Tartarit e të Këndrevicës. Shkëmbehemi me qindra njerëz që vjelin thesaret në të dy anët e Lumit të Shushicës. Unë herë pas here mbaj shënime, këngë, balada, fjalë të urta, emra vendesh, shpellën ku rrinin bilbilenjtë, udhën që ndoqi Ismail Qemali nga Vlora për në Vranisht, ku gjeniu çoi një kalë me abetare, rrepet e Mesaplikut nën hijet e të cilëve përgatitej për luftë çeta e Çerciz Topullit dhe cepin e Lumit të Kaurit tek i cili vranishioti Alush Majko varrosi e ruajti trupat e tre gjeneralëve të pushkatuar, Beqir Balluku, Petrit Dume e Hita Çako. Lebrit dhe labushkat na thonë gjëra të bukura. Një grua që kishte shitur të gjithë barrën me çaj, rigon e bimë të tjera e që kishte fituar rreth njëqind mijë lekë na tha se kur i shoqi e kishte parë mushkën të shkarkuar i kishte thënë të shoqes tek avllia: “I shite MORTJE!”. Mortja është metafora e labit të prapë ku përfshihen në përmbajtjen e fjalës “mortje” mallkimi dhe dashuria. Kur do të ndaheshim MORTJA më foli me sarkazëm dhe ndaj një deputeteje që broçkulliste kot së koti në Parlament. “Buça ha thellë!” tha ajo. E pyeta labushkën për përmbajtjen e kësaj shprehje dhe MORTJA i ra shkurt: “Rrite kutën/ Të hajë kukën!/. Sa do t’i interesonte Eqerem Çabejt ky proverb që unë e dëgjoja për herë të parë. Krijimeve të banorëve të Lumit të Vlorës nuk mund t’ju shtosh qoftë dhe një presje. Çdo fjalë e ka një motër na thotë një bletërritës, që po i shtegton bletët për në Shënmjegull. E megjithatë krijuesi anonim bën “kirurgji” kur ia do mideja me fjalën, frazën e me shprehjet. Që ta shpreh dufin ai sakrifikon, apo e zëvendëson fjalën. Mesaplikasi na dha këtë detaj. Një nëne i kishte vdekur vajza të cilën e kishte të martuar në një nga fshatrat e Lumit. Pas të dyzetave dhëndrri martohet me një vajzë suliote. Nëna shkonte tek varri i të bijës dhe qante me ligje :/Kush e zuri vendin jote/ Belkëputura suliote/. Nënës gjatë vajit nuk i vjen për mbarë të thotë. “kush e zuri vendin tënd”, “por kush e zuri vendin jote”?/ Zëvendësimi i fjalës “tënd” me “jote” nuk e humb kuptimësinë e vargut dhe as gjuha nuk shkretohet. Metafora të kësaj natyre në Labëri me kuptim të figurshëm janë të shumta. Malet dhe përrenjtë e Lumit të Vlorës grugullojnë filozofi e përcjellin mesazhe të mëdha. Miku që më shoqëron, Resuli, di shumë këngë. Këngët e lebërve sjellin në ditët tona ngjarje dramatike. Dhe matogjinasi më rrëfen për një njeri me emrin Abaz Selimi. Atë e kishin vrarë se kishte shkuar të dhunonte një grua. Lajmërojnë të motrën që qe martuar pas malit. E motra vjen pas disa orësh. E ëma i tregon të bijës se çfarë kishte ngjarë. Dhe e motra e Abaz Selimit e nisi vajin sipas zakonit: /Abaz Selimi vëlla/ Sos mu vrave ndër niza/ Po mu vrave nëpër gra/ Turp më vjen të të qa!”. Pas këtyre vargjeve në vaj e motra nuk kishte marrë pjesë fare në varrimin e të vëllait. I kishte hipur mushkës dhe qe nisur për atje ku qe martuar.

Të bën përshtypje fakti që qysh nga Kota e gjer në Ramicë, ku morëm majtas për në Matogjin u kemi dhënë dorën e jemi përshëndetur me disa grupe turistësh. Ata kanë ngritur kampingje nëpër fshatra deri lart në Buronjat e Kuçit. Turistët e bëjnë dhe më interesante jetën në Lumin e Vlorës. I gdhijnë netët anës Shushicës, nën rrepet shekullorë e siç na thanë disa francez ishin ngjitur me mundime deri tek Kokorredhja e Plakës në malin e Stogoit. Jemi futur në bjeshkët e Matogjinit e shohim se prej shpateve të malit zbresin disa turistë të ngarkuar deri në dhëmbë. I pyesim e na thonë se ishin nga Budapesti i Hungarisë. Këmbejmë ca fjalë si nëpër erë. Ata kanë në duar e në çanta kafka ujku dhe ariu, shpendë të vrarë, luhare e cula dyjare, furka, lëkurë kunadhesh, patkonj, xhaketa të vjetra leshi e një palë dylbi të markës gjermane nga ato të kohës së luftës. Do t’i marrin me vete për në Budapest na thanë e disa ngjiten majë një shkëmbi dhe bëjnë fotografi. Ata na flasin mirë për vendasit e për pritjet nëpër stane me “kos dele që pritej vetëm me shpatë”. Nuk gjejnë fjalë për të shpjeguar ëmbëlsirën e kuleçëve të hirit, djathin e napës, gjalpin pa kripë, trazoren, lakrorët me bajame të egra, lepurin e egër të pjekur në bidon alumini, e mjaltin e porsa vjelë nga zgavrat e shkëmbinjëve të Tartarit. Nga çantat që të kujtojnë zborin e Enver Hoxhës nxjerrin “veshët” çajrat, rigoni, tufa me lule e bar i egër pa asnjë vlerë. Një djalë i ri si lis Çipini mban në dorë një bllok të veshur me lëkurë dashi. E pyes studentin nga Hungaria dhe ai ma shkoqit mirë e bukur se këtë bllok të trashë e kishte gjetur rasësisht në hyrje të një shpelle kur qe futur për të gjurmuar ndonjë send me vlerë. Unë e mora bllokun në dorë dhe e shfletova shpejt e shpejt. Ishte një ditar i thjeshtë e që autori me emrin Baki kishte dy vjet që e kishte nisur. Lexova sa munda dhe marr vesh se djaloshi me emrin Baki ishte i dashuruar me një vajzë, e cila quhej Edlira. Nuk përmendeshin mbiemrat dhe as se nga ishte ky çift të rinjsh. Në ditar thuhej se Bakiu dhe Edlira takoheshin nën një valanidh. Roje sipas ditarit u bënte një skifter. Ai ishte lajmëtari i të dashuruarve. Me aq sa lexova, Bakiut dhe Edlirës gjithçka u kishte shkuar mbarë. Por befasisht Bakiut dhe Edlirës u kishte ndodhur një ngjarje e tmerrshme. Më datën 3 gusht 2018, siç fiksohej në ditar, në mes të stuhisë, rrufeja kishte vrarë skifterin kur Bakiu dhe Edilira ishin në zgavrën e valanidhit. Pas stuhisë ata të dy e kishin varrosur skifterin në vendin e quajtur Livadhi i Gjarpërit. Bakiu që siç lexohej në ditar ishte ai që mbante shënimet dhe paçka se nuk e thoshte kuptohej se ishte bari me dele, kurse Edlira do të qe e bija e ndonjë stanari, që nëpër mal ishin të shumtë. Bakiu shkruante në ditar se “qysh në 3 gusht të vitit 2018 nuk ka NGRAN dhe se ishte një DHIAR fatzi”. Shkruesi i ditarit nuk kishte ndonjë kulturë. Por Bakiu në ditar stivoste ngjarje të çuditshme. I thashë Resulit se do të qe gjë e madhe nëse këtë bllok me shënime ditari do t’ia merrnim hungarezit. Dhe unë nuk përtova. I thashë djaloshit nga Budapesti se ky ditar nuk i hynte në punë. Por hungarezi më kundërshtoi ashpër. Ky bllok nesër fluturon drejt Budapestit më tha ai. U ndava me hungarezët i trishtuar. Kisha zbuluar një ditar pothuajse anonim, por ai më iku nga duart. Ishte një fabul për Heminguejin, i cili e kishte vrarë veten 57 vjet me parë e do të kujtohej në këmbët e malit të Tartarit nga udhëtar shqiptar.

Pa dalë tek Livadhi i Çecos, Resuli, më thotë se po na ndjek një gjarpër. Nuk dua ta besoj megjithëse udhëve të përpjeta pash gjarpërinj e nepërka. Pastaj Resuli ndaloi. Të njëjtën gjë bëra dhe unë. Në udhën e gjerë të “asfaltuar” me bar ngjyrë ari, Resul Matogjini, nxori nga çanta një shami të bardhë dhe e la në mes të udhës. Resuli mu shkoqit se shaminë e bardhë e la për gjarprin që sipas tij po na ndiqte. Gjarpri me ta parë shaminë e bardhë shkon dhe e kafshon. Në fletët e shamisë lëshon helmin vdekjeprurës, i zbutet tërbimi, ndërron udhë e bëhet i parrezikshëm për çdo qenie të gjallë. Ishte hera e parë që e dëgjoja “sekretin” me shami për t’i shpëtuar kafshimit të gjarprit. Sa tregime fsheh Lumi i Vlorës thashë më vete.

Udhëtojmë dhe një orë tjetër e ndalojmë poshtë sarajeve të Isak Bullajt. Që nga çuka me pamjen e një kali i hedh sytë nga Bratajt. Prej Bratajve është aktori Lisenko Malaj, i cili nuk ka shumë kohë që është ndarë nga jeta. Aktori i talentuar më shumë sesa për vdekjen do të kujtohet për mungesën e varrit të tij. Miku im Mumtaz Dhrami sa ka përfunduar bocetin e parë ku ka hedhur linjat e aktorit të pashëm. Mbase më vonë në ndonjë shesh të qytetit të Vlorës të miratuar nga Bashkia do të vendoset busti i Lisenko Malajt dhe sheshi të përurohet me emrin “Sheshi i Lonit”. Lisenko Malaj ka shkëlqyer në rolin e Lonit tek “Karnavalet e Korçës”.

Dielli po i afrohet kreshtës më të lart të malit të Stogoit ku pas pak do të perëndojë. Tek e shihja diellin, i cili po përqafohej me Stogoin mu kujtua nëna e studiuesit dhe e poliglotit Zeno Jahaj nga Mesapliku. Nëna e Zenos kur betohej thoshte: “Për atë diell që vete lodhur!”. Na duhet të nxitojmë shton Resuli. Vëllai Ymeri e ka vënë gjingjin në hell. Nëna, Vitoria, që është 90 vjeçe i mban sytë tek pragu. Dhe ai më mollois se ku janë mishërat më të shijshëm. Gjatë bregut të detit bagëtive nuk u hedhin kripë. Bagëtia e merr kripën në kullotë nëpërmjet jodit të detit. Më lart në shpate e male, ku barinjtë u hedhin kripë tufave, ka rëndësi zgjedhja e kullotës, faqet e maleve me diell, vërrit, uji i burimeve, “odat” në stane, e sjellja e bariut me tufën si një psikolog.

Të udhëtosh këto ditë të gushtit nëpër Lumin e Vlorës është kënaqësi e veçantë. Bën freskët dhe nëpër pyje të deh era e mishit të pjekur. Paçka se në stanin më të afërt mishi mund të jetë pjekur para një jave era e trëndelinës së tij nuk shqitet nga ormanet. E gjithë lugina vjen era mish i pjekur. Të gjithë banorët nëpër fshatra e stane janë të zënë me punët e stinës. Në sytë e tyre nuk shikoj ankth, as urrejtje, as klithma për qeverinë dhe as pasiguri. Klubet janë bosh. Nga mbjellja e hashashit kanë hequr dorë. I pyet e të përgjigjen se i përçmojnë ata që braktisin shtëpitë në fshat e nëpër kafenetë e Vlorës pinë raki, dhunojnë gratë, mallkojnë e i përzënë fëmijët që të shndërrohen në skllevër të Evropës. Kjo bën që të ketë krime, humbje të lekëve në bixhoz, vjedhje, vrasje, vetëvrasje e humbje të shpresës. Sytë i mbajnë nga qielli. Po qielli s’të jep as punë dhe as para. Kallot e duarve të burrave dhe të grave të Lumit të Vlorës janë floriri i mundit të tyre. Mjerë ata që i kthejnë krahët punës.

Më në fund mbrrijmë tek shtëpia e Isak Bullajt në Matogjin. Portën na e hap i vëllai i Resulit, Ymeri. Tek pragu del me shkop në dorë e zonja e shtëpisë, Vitoria. Por pa e kaluar mirë pragun tek Ara e Thekrrës dëgjohet hingëllima e fuqishme e një kali. Erdhi “Çipini” tha Resuli. Më nuhati e më ndoqi çap pas çapi. Unë ktheva kokën. Dhe “Çipinit” i bëra një fotografi. Mu duk sikur kali i Matogjinit doli nga një luginë baladash. Unë nuk e kisha gabim. Lumi i Vlorës në vetvete është një baladë.

28 Gusht 2018