10.849
edits
Dallime mes rishikimeve të "Enciklopeditë e huaja për Shqiptarët/4"
Jump to navigation
Jump to search
Enciklopeditë e huaja për Shqiptarët/4 (redakto)
Versioni i datës 2 dhjetor 2008 01:31
, 14 vjet më parëmirë e keq çikjo që ashtë
No edit summary |
(mirë e keq çikjo që ashtë) |
||
|
Me marrveshjen e paqës në mes të venecianëve dhe osmanëve më 1478-të, Shqipëria u bë provinc osmane, mirëpo asnjë çastë nuk u qetësua ky vend. Që nga mesi i shekullit 17, islami filloi gjithnjë e më shumë të depërtojë në Shqipërin krishtere të deri atëhershme. Po ashtu depërtuan edhe shqiptarët në shërbim të paris ushtarake osmane, dhe pas që jeniçerët kishin ra, ata formonin thelbin e armatës osmane. Udhëheqësit më trima të ushtrisë osmane më së shpeshti ishin shqiptarët.
Po edhe në shtresat e civlistëve të perandorisë, shqiptarët gjithnjë e më shpeshë zinin vend. Edhe kur rusët në vitin 1770 i nxitën grekët kundër osmanëve, këta të fundit i dërguan fqinjët shqiptarë kundër popullit fatkeqë, e të cilët lëshuan, urrejtjen e lashtë të tyre ndaj grekëve dhe dëshirën e tyre për të vrarë. Aliu, I pari prej Tepelenës, në këtë kohë fillojë udhën e tij të çuditëshme. Pakë nga pakë e solli gjithë Shqipërinë nën sundimin e tij. Mirëpo kur ai tentojë që nëpërmjetë vrasjeve dhe tradhëtive ndaj shokëve shqiptarë të lartësohej si despot i plotëfuqishëm, këta për ta shmangur ktë u hodhen në anën e osmanëve, dhe kështu fuqia e ngritur nga ai (1822) shpejtë u thye.
Lufta 40 vjeçare e Aliut për të forcuar poziten e tij, e cila u zhvillua po thuaj se pa ndërpreje, dhe populli luftarak u kalit në jetën e egër sa që pas ramjes së despotizmit shpërtheu revulucioni grekë, që i japi një rastë të mirë popullit për plaçkitje. Shqiptarët muhamedanë u hodhen në anën e osmanëve, të krishterët, veçanërisht në beshkët jugore banorët e ''Armatolen'' dhe ''Klephthen'' (d.m.th Suliotët), u hodhën në anë të grekëve. Pjesa më e madhe e të krishterëve në këtë luftë të gjatë kundrejt vlezërve të tyre muhamedanë u humben.
Pas betejes tek ''Navarino'' dhe njohjes së pavarësisë së grekëve, veprimet e egra u kthye kundrejt turqëve. <ref>Është koha e krijimit të kombit turk, një popull i përzier, kryesisht sipatizues të mbajtjes në jetë të perandoris në zbërthimë e sipër, trashëgimtar i saj.</ref> Nën udhëheqjen e Arslan Beut dhe Mustafa Pashës së Shkodrës, lartësuan flamurin e kryengritjes. Në këtë lidhje u fut edhe Pasha i Bagdatit, Dauti ndërsa Mehmed Aliu nga Kajro hudhte ari mbi zjarr. Perandoria duhej të sulmohej nga gjitha anët. Po në këtë kohë u paraqit Reshid Pasha me tërë ushtrinë turke, i cili më parë kishte vendosur paqe me rusët në Adrianopole. Tradhëtia, ja hapi udhën e suksesit drejtë qëllimit; Ai i ftojë gjithë në Manastirë prirësit shqiptarë me qëllim të menjanimit të konflikteve, për besë japi fjalën e nderit të tij kështu që ata ranë në kurthë. 400 prirës erdhën me komitë të fortë, mirëpo për festen e dhënë për hirë të tyre ata u vranë, me çka shpejtë pasojë nënshtrimi i vendit.
Që nga 1843, si pasojë e rekurtimit të trupave ka shpërthyer disa herë kryengritja që është duke u zhvilluar nga shqiparët muhamedanë. E njëjta gjë, me nxitim është duke u përhapur nëpër anët e Rumelisë deri në Bullgari. Mirëpo, Omer Pasha i theu shqiptarët së pari tek ''Kaplanly'' dhe i nënshtrojë ata nëpërmjet kuvendit të ''Kalkandelen'' dhe me okupimin e Prishtinës tërë provincën. Një kryengritje e re në verë të 1847-ës shpejtë u shtyp. Në vitin 1879, fiset veriore të shqiptarëve ju kundërvunë vendimeve të Paqes së Berlinit për japjen e trojeve shqiptare, Serbisë dhe Malit të Zi, dhe u betuan për ta ndaluar zbatimin edhe kundër qeverisë turke. Mirëpo në vitin 1880 dhe 1881 u shtynë nga Dervish Pasha për t'ju nënshtruar vendimit.
|width=40% style="clear:all; margin:5px 0 1em 1em; border-style: solid; border-width: 1px; border-collapse:collapse; font-size:75%; empty-cells:show"|
'''Albanien''', ein mehr ethnographischer als geographischer Begriff, welcher das ganz oder hauptsächlich von Albanesen (s. d.) bewohnte Land, d. h. die türkischen Wilajets Skutari, Janina und Teile von Kossowo und Saloniki, bezeichnet. Albanesen aber wohnen nördlich bis an die Grenze Montenegros, bis Novibazar und an Nisch heran, südwärts bis etwa zum 40. Breitengrad (mit Griechen gemischt längs der Küste bis 39° 12') und von der Küste des Adriatischen Meers östlich bis Bitolia, Üskub und Leskowatz. Außerdem hat man sich gewöhnt, in Albanien auch den griechischen Süden und Osten von Epirus einzurechnen. Über die physikalische Geographie des türkischen Albanien vgl. Türkisches Reich, mit Karte.
| |||