Tokajon/Gur e pluhur/3: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively

← Redaktim më i vjetër Ndryshimi më pas →

Content deleted Content added

PamorTekst wiki

Inline

Versioni i datës 6 korrik 2008 01:24

Tokajon

Gur e pluhur

Çka është guri e pluhuri ?

Ku është dallimi mes Stalaktitit dhe Stalagmitit?

Ah! Po. Fjalët e përdorura nga gjeografët, Stalaktite dhe Stalagmite, natyrisht që përkufizojnë kuptime të caktuara dhe duhet të kenë dallim. Së pari që të dyja fjalët përdoren kur flitet për shpellat nëpër të cilat sipërfaqja e brendshme e epërt e shpellës pikon. Uji që pikon ka në përbërje një sasi të mineralit të quajtur Kalkit. Kur uji thahet mbetet vetëm ky mineral që merr formën e konit ngjashëm me kornilat e borës skaj kulmit të shtëpisë. Për deri sa kornilat nga shkencëtarët quhen Stalaktite, mullarët (konet krijuara nga pikja e pikave) i quajnë Stalagmite. Kur këto të përpiqen diku në mes të lartësisë së shpellës krijojnë shtylla. Format të cilat i krijojnë nuk janë gjithnjë konike, por si do që të jetë, me kalimin e kohës bashkohen dhe krijojnë një shtyllë - cilindër me sipërfaqe të parregullt.

Si hyhet në vrimat e gurit të kalkut?

Nuk e di si. Por shpesh shpellologët zbresin brenda gurëve të kalkut nëpër një hyrje të krijuar brenda një kohe të gjatë nga uji. Ndoshta me konop ndoshta me shkallë.

Pse është e njohur ujdhesa Capri ?

Ujdhesa mesdhetare Capri - që i takon Italisë së sotme - është e njohur për shpellën e kaltër. Kjo shpellë e bartë këtë emër për shkak se rrezet e diellit që depërtojnë nëpërmjet ujit në të, e ndriçojnë në të kaltër.

A ka lule në shpella?

Lule guri, po. Disa thërmia të minerale nëpër shpella krijojnë forma të ngjashme me lulet. Disa nga këto lule mbijnë mbi tokë duke shtrirë shtratin e tyre dhe duke lulëzuar, disa duket si këpurëdha të kthyera mbrapsht.

Si u kriju gurë qymyri?

Gurë qymyri - qymyr guri, që përdorim për ngrohje, shtrihet në nënshtresat e dheut. Qymyr guri është krijuar si shtresë, moti - disa miliona vite - si shtresë e mbeturinave të cofëtinave dhe të bimëve. Qymyr guri përbëhet nga shtresat e krijuara nga bimët, shtresa varrosura mes të gurëve dhe baltës. Nga rëra dhe balta është krijuar masa e ngurtë - që anon në të qymyr të kafet, guri dhe në fund ka ardhur deri tek shtypja e qymyrit dhe gurit.

Si u krijuan malet?

Sipas shkencëtarëve kemi tri lloje të maleve, të cilat veçohen për nga mënyra krijimit të tyre: Malet e vullkaneve, malet valore dhe blloqet e maleve.

Çfarë lartësi ka Mount Everesti?

Ekspert Gjeografi na shkruan: Mount Everest, (nepalisht: Sagarmatha, tibetisht: Chomolangma) është maja më e lartë malore në botë. Gjendet në Himalaje Lindore, në anën kineze të kufirit me Nepalin. Maja arrin lartësinë rreth 8848 metra.

Cili mal ka lartësi më të madhe?

Mali që gjendet në Havai. Ky mal ngjitet nga nëntoka e oqeanit paqësorë 10 203 metra lartë. Mirëpo vetëm 4205 metra ndodhen mbi sipërfaqen e tokës.

Kur janë krijuar Alpet?

Ekspert Gjeografi na shkruan: Alpet janë krijuar në periudhën terciare (është periudhë e erës kenozoike) e cila ndahet në njësi më të vogla – paleogjen dhe neogjen. Faleminderit Ekspert. Ishte kjo gjuha e Ekspertit që në të folmen tonë i bie para 15 milion viteve. Alpet janë krijuar kur sasi të mëdha të tokës së ngritur në veri e në jugë ju kanë afruar njëra tjetrës. Gjatë kësaj kohe janë shtyrë nga fuqi të mëdha të ardhura nga lëvizjet e pllakave dhe të ngriturat e tokës janë rrudhosur duke formuar një varg të rrudhosur të maleve. Vendi ku sot ndodhen Alpet më parë ishte i mbuluar me ujë të një deti të madh.

Cilët janë më të vjetër malet e larta apo të ulta?

Ekspert Gjeografi na shkruan: Malet e vjetra janë më ulëta se malet e reja. Faleminderit Ekspert. Ashtu është, malet e vjetra janë më të ultë sepse nuk bënë që të nën vlerësohet forca e erës, e shiut dhe forcat tjera të erozionit. Sot, këto me të vërtet janë të ultë në krahasim me malet e reja. Në anën tjetër, malet e reja janë krijuar rishtazi - për moshën e tokës - dhe erozioni ende nuk i ka gdhendur

Çfarë mali është Sierra Nevada?

Sierra Nevada është vargmal i krijuar si era. Ky vargmal ndodhet në Amerikën veriore dhe është krijuar si blloqe malesh - blloqe gurësh. Malet e tilla krijohen në të çara të kores së tokës që ndodhen në gropat gjeologjike. Gjatë tërmeteve nga të çarat e tilla dalin blloqe të shumta të gurëve të mëdhenj, disa nga ta edhe shtypen në tokë. Edhe në këtë mënyrë çap-tapë - si era vjen e shkon e krijohet mali.

Ku ndodhet bjeshka më e lartë në tokë?

Bjeshkët më të larta të planetit qëndrojnë: në vargmalet e Himalajës - në Azi, anëdetit të Amerikës latine - Andet, dhe në Amerikën veriore - Roky Montains.

Cili vargmal ka maje më të latë?

Ekspert Gjeografi na shkruan: Vargu në Himalaje është vargmali më i madh malorë në tokë, i cili shtrihen në kontinentin e Azisë. Vargmali është i gjatë 2570 km, i gjerë 250-300 km. Maja më e lartë në Himalaje është Mont Everesti (8848 m). Kufiri i borës në Himalaje shtrihet në lartësitë 4500-2200m. Është me rëndësi të thuhet se malet Himalaje janë burim i shumë lumenjve. Dallohen me maja të shumta malore, 11 prej tyre kalojnë lartësinë mbi 8000m.

Pse bjeshkët janë të mbuluara me borë?

Në maje të bjeshkëve, ajri është shumë i ftohtë. Temperaturat bijën nga pesë gradë për çdo 1000 metra lartësi. Për këtë përgjatë tërë vitit, majat e bjeshkëve të larta janë të mbuluara me borë. Edhe në pikë të verës, atje lartë është ftohtë - akull.

Cila është lartësia e Andeve?

Ekspert Gjeografi na shkruan: Po e di. Maja më e lartë në Ande është Cerro de Pasco na 4.950m. Por më e rëndësishme është shtrirja , gjatësia se sa lartësia e tyre. Andet (Kordileret) janë vargmale të rrudhosura të cilat kanë shtrirje përgjatë bregdetit perëndimorë të Oqeanit Paqësorë në një gjatësi prej 7200 km.

Çka është vargmali?

Ekspert Gjeografi na shkruan: Vargmalet janë male të reja të përbëra nga harqet e kurorave malore. Janë krijuar nga procesi i rrudhosjes tektonike të gjeosinklinaleve të përqendrueshme gjatë orogjenezës alpine nëpër disa faza me paroksizëmnë oligo-miocen. Vargmalet kanë drejtim të caktuar të shtrirjes, i cili përputhet me drejtimin e shtrirjes së rrudhave dhe shtresave. Ky tip malesh karakterizohet për një lartësi të madhe dhe shtrirje më të gjatë në rruzullin e Tokës ( Pirenejtë, Atllasi, Alpet, Albanidet, Diaridet, Karpatet, Kaukazi, Himalajet, Kordileret, Andet etj.).

A ka konkurrencë Mount Everesti?

Prej meje jo, por ndoshta prej majës së dytë të Himalajës - së paku ashtu mendojnë disa. Si do që të jetë sipas matjeve të fundit nëpërmjet satelitëve, maja e dytë - shpesh e quajtur Chogori - nuk ja arrin të kalojë 8607 metërshin.

Cila është bjeshka më e thiktë në tokë?

Shumë bjeshkë në disa pjesë kanë ramje apo pjerrtësi të madhe. Mirëpo në disa pjesë tjera pjerrësia e tyre zbutet. Për bjeshkë më të thikta merret të jetë Mont Rakaposhi (7772 metra) në Pakistan. Për brenda një largësie prej 10 kilometrave, mali ngjitet 6000 metra. Pra, nga 1 metër ngritje për çdo 1 metër ecje.

Si vije deri tek rrëshqitja e tokës?

Deri tek rrëshqitja e tokës vije kur rrëketë toka!? Në mesë të kësaj periudhe ndodhë diçka tjetër. Nga mali te poshtë fillon që të rrëshqasin shtresa të ngurta të dheut apo shtresa të baltës. Shkaktar i saj kryesisht janë aktivizimet e vullkaneve. Lëvizjet e tokës pastaj shkaktojnë tundjen e maleve dhe nga to bien shtresat që ende nuk kanë lëshua rrënjë. Rrëshqitjet e tilla mund të përdhosin fusha të tëra - ka ndodhur edhe qytet.

Çka është fusha e varrosur?

Nuk e di. Mirëpo duke lexuar Ekspert Gjeografin pashë shpjegimin e fjalës së gjeografëve : Epirogjeneza dhe erdha në konkludim se kjo ka të bëjë diçka me fushat e vorrosura. Këto fusha duhet të ketë qenë pjesë e një fushe, një copë e së cilës është "vorrosur" (rrëshqitur - një nivel më poshtë) si pasojë e epirogjenezës, ashtu që anash "fushës së vorrosur" kanë mbetur dy pjesët tjera. Rasti më i popullarizuar është vorr fusha e Afrikës në jugë të saj. Kjo fushë shtrihet për disa mijëra kilometra, nga veriu nëpër jug në lindje të Afrikës. Shkencëtarët thonë se për shkak të varrosjeve të tilla, pas disa miliona vjetësh, nga kontinenti i Afrikës do të shpartallohet disa pjesë.

Pjesa: I-rë · II-të · III-të · IV-të · V-të · VI-të

Ekspert gjeografi na shkruan:

Epirogjenez/ë, ~a. Lëvizje ose luhatje të kores së Tokës, që zhbvillohen shumë ngadalë, por që janë të përhershme ( shekullore) dhe manifestohen me ngritjen e një pjese të kores së Tokës, e cila në pjesë tjetër shkakton uljen dhe anasjelltas.

Lumi i Nerodimës është i njohur për bigëzimin e tij. Ndonëse ky fenomen gjeografik është artificial, është i vetmi në kontinentin tonë.

Pjesa: I-rë · II-të · III-të · IV-të · V-të · VI-të

tOKAjON

Ekspert gjeografi

@@ Rreshti 7: / Rreshti 7: @@
 |
 =====Ku është dallimi mes Stalaktitit dhe Stalagmitit?=====
-{{dygishta}}Ah! Po. Fjalët e përdorura nga gjeografët, Stalaktite dhe Stalagmite, natyrishtë që përkufizojnë kuptime të caktuara dhe duhet të kenë dallim. Së pari që të dyja fjalët përdoren kur flitet për shpellat nëpër të cilat sipërfaqja e brendëshme e epërt e shpellës pikon. Uji që pikonë ka në përbërje një sasi të mineralit të quajtur ''Kalkit''. Kur uji thahet mbetet vetëm ky mineral që merr format e konikt ngjashëm me konilat e borës skajë kulmit të shtëpisë. Për deri sa konilat nga shkencëtarët quhen Stalaktite, mullarët (konet krijuara nga ramja e pikave) i quajnë Stalagmite. Kur këto të përpiqen diku në mes të lartësisë së shpellës krijojnë shtylla. Format të cilat i krijojnë nuk janë gjithnjë konike, por si do që të jetë me kallimin e kohës bashkohen dhe krijonjë një shtyllë - cilindër me sipërfaqe të parregullt.
+{{dygishta}}Ah! Po. Fjalët e përdorura nga gjeografët, Stalaktite dhe Stalagmite, natyrisht që përkufizojnë kuptime të caktuara dhe duhet të kenë dallim. Së pari që të dyja fjalët përdoren kur flitet për shpellat nëpër të cilat sipërfaqja e brendshme e epërt e shpellës pikon. Uji që pikon ka në përbërje një sasi të mineralit të quajtur ''Kalkit''. Kur uji thahet mbetet vetëm ky mineral që merr formën e konit ngjashëm me ''kornilat'' e borës skaj kulmit të shtëpisë. Për deri sa ''kornilat'' nga shkencëtarët quhen ''Stalaktite'', mullarët (konet krijuara nga pikja e pikave) i quajnë Stalagmite. Kur këto të përpiqen diku në mes të lartësisë së shpellës krijojnë shtylla. Format të cilat i krijojnë nuk janë gjithnjë konike, por si do që të jetë, me kalimin e kohës bashkohen dhe krijojnë një shtyllë - cilindër me sipërfaqe të parregullt.
 =====Si hyhet në vrimat e gurit të kalkut?=====
-{{dygishta}} Nuk e di si. Por shpeshë shpelologët zbresin brenda gurëve të kalkut nëpër një hymje të krijuar brenda një kohe të gjatë nga uji. Ndoshta me konop ndodhta me shkallë.
+{{dygishta}} Nuk e di si. Por shpesh ''shpellologët'' zbresin brenda gurëve të kalkut nëpër një hyrje të krijuar brenda një kohe të gjatë nga uji. Ndoshta me konop ndoshta me shkallë.
 =====Pse është e njohur ujdhesa Capri ?=====
-{{dygishta}} Ujëdhesa mesdhetare ''Capri'' - që i takonë Italisë së sotme - është e njohur për shpellen e kaltërt. Kjo shpellë e bartë këtë emër për shkakë se rrezet e diellit që depërtojnë nëpërmjet ujit në të, e ndriçojnë në të kaltërt.
+{{dygishta}} Ujdhesa mesdhetare ''Capri'' - që i takon Italisë së sotme - është e njohur për shpellën e kaltër. Kjo shpellë e bartë këtë emër për shkak se rrezet e diellit që depërtojnë nëpërmjet ujit në të, e ndriçojnë në të kaltër.
 =====A ka lule në shpella?=====
-{{dygishta}} ''Lule guri'', po. Disa thërmia të minerale nëpër shpella krijojnë forma të ngjajshme me lulet. Disa nga këto lule ''mbijnë'' mbi tokë duke shtrirë shtratin e tyre dhe duke ''lulëzuar'', disa duket si këpurdha të kthyera mbrapsht.
+{{dygishta}} ''Lule guri'', po. Disa thërmia të minerale nëpër shpella krijojnë forma të ngjashme me lulet. Disa nga këto lule ''mbijnë'' mbi tokë duke shtrirë shtratin e tyre dhe duke ''lulëzuar'', disa duket si këpurëdha të kthyera mbrapsht.
 =====Si u kriju gurë qymyri?=====
-{{dygishta}} Gurë qymyri - qymyr guri, që përdorim për ngrohje, shtrihet në nënshtresat e dheut. Qymyr guri është krijuar si shresë moti - disa miliona vite - si shtresë e mbeturinave të coftinave dhe të bimëve. Qymyr guri përbëhet nga shtresat e krijuara nga bimët, shtresa varrosura mes të gurëve dhe baltës. Nga rëra dhe balta është krijuar masa e ngurtë - që anon në të qymyr të kaftë, guri dhe në fund ka ardhë deri tek shtypja e qymyrit dhe gurit.
+{{dygishta}} Gurë qymyri - qymyr guri, që përdorim për ngrohje, shtrihet në nënshtresat e dheut. Qymyr guri është krijuar si shtresë, moti - disa miliona vite - si shtresë e mbeturinave të cofëtinave dhe të bimëve. Qymyr guri përbëhet nga shtresat e krijuara nga bimët, shtresa varrosura mes të gurëve dhe baltës. Nga rëra dhe balta është krijuar masa e ngurtë - që anon në të qymyr të kafet, guri dhe në fund ka ardhur deri tek shtypja e qymyrit dhe gurit.
-=====Si u krijunë malet?=====
+=====Si u krijuan malet?=====
-{{dygishta}} Sipas shkencëtarëve kemi tri lloje të maleve, të cilat veçohen përnga mënyra krijimit të tyre: Malet e vullkaneve, malet valore dhe bloqet e maleve.
+{{dygishta}} Sipas shkencëtarëve kemi tri lloje të maleve, të cilat veçohen për nga mënyra krijimit të tyre: Malet e vullkaneve, malet valore dhe blloqet e maleve.
 =====Çfarë lartësi ka Mount Everesti?=====
-{{dygishta}} [[Tokajon/Fjalorthi|Ekspert Gjeografi na shkruan]]: ''Mount Everest, (nepalisht: Sagarmatha, tibetisht: Chomolangma) është maja më e lartë malore në botë. Gjindet në Himalajet Lindore, në anën kineze të kufirit me Nepalin. Maja arrinë lartësinë rreth 8848 metra.''
+{{dygishta}} [[Tokajon/Fjalorthi|Ekspert Gjeografi na shkruan]]: ''Mount Everest, (nepalisht: Sagarmatha, tibetisht: Chomolangma) është maja më e lartë malore në botë. Gjendet në Himalaje Lindore, në anën kineze të kufirit me Nepalin. Maja arrin lartësinë rreth 8848 metra.''
-=====Cili mal ka lartësin më të madhe?=====
+=====Cili mal ka lartësi më të madhe?=====
-{{dygishta}} Mali që gjendet në Havai. Ky malë ngritet nga nëntoka e oqeanit paqësorë 10 203 metra lartë. Mirëpo vetëm 4205 metra ndodhen mbi sipërfaqen e tokës.
+{{dygishta}} Mali që gjendet në Havai. Ky mal ngjitet nga nëntoka e oqeanit paqësorë 10 203 metra lartë. Mirëpo vetëm 4205 metra ndodhen mbi sipërfaqen e tokës.
 =====Kur janë krijuar Alpet?=====
-{{dygishta}}[[Tokajon/Fjalorthi|Ekspert Gjeografi na shkruan]]: ''Alpet janë kruijuar në periudhën terciare (është  periudhë e erës kenozoike) e cila ndahet në njësi më të vogla – paleogjen dhe neogjen.'' Faleminderit Ekspert. Ishte kjo gjuha e Ekspertit që në të folmen tonë i bie para 15 milion viteve. Alpet janë krijuar kur sasi të mëdha të tokës së ngritur në veri e në jugë ju kanë afruar njëra tjetrës. Gjatë kësaj kohe janë shtyerë nga fuqi të mëdha të ardhura nga lëvizjet e pllakave dhe të ngriturat e tokës janë rrudhosur duke formuar një vargë të rrudhosur të maleve. Vendi ku sot ndodhen Alpet më parë ishte i mbuluar me ujë të një deti të madhë.
+{{dygishta}}[[Tokajon/Fjalorthi|Ekspert Gjeografi na shkruan]]: ''Alpet janë krijuar në periudhën terciare (është  periudhë e erës kenozoike) e cila ndahet në njësi më të vogla – paleogjen dhe neogjen.'' Faleminderit Ekspert. Ishte kjo gjuha e Ekspertit që në të folmen tonë i bie para 15 milion viteve. Alpet janë krijuar kur sasi të mëdha të tokës së ngritur në veri e në jugë ju kanë afruar njëra tjetrës. Gjatë kësaj kohe janë shtyrë nga fuqi të mëdha të ardhura nga lëvizjet e pllakave dhe të ngriturat e tokës janë rrudhosur duke formuar një varg të rrudhosur të maleve. Vendi ku sot ndodhen Alpet më parë ishte i mbuluar me ujë të një deti të madh.
-=====Cilët janraë më të vjetër malet e larta apo të ulta?=====
+=====Cilët janë më të vjetër malet e larta apo të ulta?=====
-{{dygishta}} [[Tokajon/Fjalorthi|Ekspert Gjeografi na shkruan]]: ''Malet e vjetra janë më ulëta se malet e reja.'' Faleminderit Ekspert. Ashtu është, malet e vjetra janë më të ulta sepse nuk bënë që të nën vlersohet forca e erës, e shiut dhe forcat tjera të erosionit. Sot, këto me të vërtet janë të ulta në krahasim me malet e reja. Në anën tjetër, malet e reja janë krijuar rishtazi - për moshen e tokës - dhe erosioni ende nuk i ka ''gëdhendur''
+{{dygishta}} [[Tokajon/Fjalorthi|Ekspert Gjeografi na shkruan]]: ''Malet e vjetra janë më ulëta se malet e reja.'' Faleminderit Ekspert. Ashtu është, malet e vjetra janë më të ultë sepse nuk bënë që të nën vlerësohet forca e erës, e shiut dhe forcat tjera të erozionit. Sot, këto me të vërtet janë të ultë në krahasim me malet e reja. Në anën tjetër, malet e reja janë krijuar rishtazi - për moshën e tokës - dhe erozioni ende nuk i ka ''gdhendur''
 =====Çfarë mali është Sierra Nevada?=====
-{{dygishta}} ''Sierra Nevada'' është vargëmal i krijuar ''si era''. Ky vargëmal ndodhet në amerikën veriore dhe është krijuar si blloqe malesh - bloqe gurësh. Malet e tilla krijohe në të çara të kores së tokës që ndodhen në gropat gjeologjike. Gjatë tërmeteve nga të çarat e tilla dalin bloqe të shumta të gurëve të mëdhenjë, disa nga ta edhe shtypen në tokë. Edhe në këtë mënyrë ''çap-tap'' - si era vjen e shkonë e krijohet mali.
+{{dygishta}} ''Sierra Nevada'' është vargmal i krijuar ''si era''. Ky vargmal ndodhet në Amerikën veriore dhe është krijuar si blloqe malesh - blloqe gurësh. Malet e tilla krijohen në të çara të kores së tokës që ndodhen në gropat gjeologjike. Gjatë tërmeteve nga të çarat e tilla dalin blloqe të shumta të gurëve të mëdhenj, disa nga ta edhe shtypen në tokë. Edhe në këtë mënyrë ''çap-tapë'' - si era vjen e shkon e krijohet mali.
 =====Ku ndodhet bjeshka më e lartë në tokë?=====
-{{dygishta}} Bjeshkët më të larta të planetit qëndrojnë: në  vargëmalet e Himalasë - në Azi, andetit të amerikës latine - në Anden, dhe në amerikën veriore - ''Roky Montains''.
+{{dygishta}} Bjeshkët më të larta të planetit qëndrojnë: në  vargmalet e Himalajës - në Azi, anëdetit të Amerikës latine - Andet, dhe në Amerikën veriore - ''Roky Montains''.
-=====Cili vargëmal ka majen më të latë?=====
+=====Cili vargmal ka maje më të latë?=====
-{{dygishta}}[[Tokajon/Fjalorthi|Ekspert Gjeografi na shkruan]]: ''Himalajet është vargmali më i madh malorë në tokë, i cili shtrihen në kontinentin e Azisë. Vargmali është i gjatë 2570 km, i gjërë 250-300 km. Maja më e lartë në Himalaje është Mont Everesti (8848 m). Kufiri i borës në Himalaje shtrihet në lartësitë 4500-2200m. Është me rëndësi të thuhet se Himalajet janë burim i shum lumejve. Dallohen me maja të shumta malore, 11 prej tyre kalojnë lartësinë mbi 8000m.''
+{{dygishta}}[[Tokajon/Fjalorthi|Ekspert Gjeografi na shkruan]]: ''Vargu në Himalaje është vargmali më i madh malorë në tokë, i cili shtrihen në kontinentin e Azisë. Vargmali është i gjatë 2570 km, i gjerë 250-300 km. Maja më e lartë në Himalaje është Mont Everesti (8848 m). Kufiri i borës në Himalaje shtrihet në lartësitë 4500-2200m. Është me rëndësi të thuhet se malet Himalaje janë burim i shumë lumenjve. Dallohen me maja të shumta malore, 11 prej tyre kalojnë lartësinë mbi 8000m.''
 =====Pse bjeshkët janë të mbuluara me borë?=====
-{{dygishta}} Në maje të bjeshkëve, ajëri është shumë i ftohtë. Temperaturat bijen nga pesë gradë për çdo 1000 metra lartësi. Për këtë përgjatë tërë vitit, majet e bjeshkëve të larta janë të mbuluara me borë. Edhe në pikë të verës, atje lartë është ftohtë - akull.
+{{dygishta}} Në maje të bjeshkëve, ajri është shumë i ftohtë. Temperaturat bijën nga pesë gradë për çdo 1000 metra lartësi. Për këtë përgjatë tërë vitit, majat e bjeshkëve të larta janë të mbuluara me borë. Edhe në pikë të verës, atje lartë është ftohtë - akull.
 =====Cila është lartësia e Andeve?=====
-{{dygishta}} [[Tokajon/Fjalorthi|Ekspert Gjeografi na shkruan]]: ''Po e di. Maja më e lartë në Ande është Cerro de Pasco na 4.950m.  Por më e rëndësishme është  shtrirja , gjatësia se sa lartësia e tyre.  Andet (Kordileret) janë vargmale të rrudhosura të cilat kan shtrirje përgjat bregdetit perëndimorë të Oqeanit Paqësorë në një gjatësi prej 7200 km.''
+{{dygishta}} [[Tokajon/Fjalorthi|Ekspert Gjeografi na shkruan]]: ''Po e di. Maja më e lartë në Ande është Cerro de Pasco na 4.950m.  Por më e rëndësishme është  shtrirja , gjatësia se sa lartësia e tyre.  Andet (Kordileret) janë vargmale të rrudhosura të cilat kanë shtrirje përgjatë bregdetit perëndimorë të Oqeanit Paqësorë në një gjatësi prej 7200 km.''
 =====Çka është vargmali?=====
-{{dygishta}}[[Tokajon/Fjalorthi|Ekspert Gjeografi na shkruan]]: ''Vargmalet janë male të reja të përbëra nga harqet e kurorave malore. Janë krijuar nga procesi i rrudhosjes tektonike të gjeosinklinaleve të përqëndrueshme gjatë orogjenezës alpine nëpër disa faza me paroksizëmnë oligo-miocen. Vargmalet kanë drejtim të caktuar të shtrirjes, i cili përputhet me drejtimin e shtrirjes së rrudhave dhe shtresave.Ky tip malesh karakterizohet për një lartësi të madhe dhe dhtrirje më të gjatë në rruzullin e Tokës ( Pirinejtë, Atllasi, Alpet, Albanidet, Diaridet, Karpatet, Kaukazi, Himalajet, Kordileret, Andet etj.).''
+{{dygishta}}[[Tokajon/Fjalorthi|Ekspert Gjeografi na shkruan]]: ''Vargmalet janë male të reja të përbëra nga harqet e kurorave malore. Janë krijuar nga procesi i rrudhosjes tektonike të gjeosinklinaleve të përqendrueshme gjatë orogjenezës alpine nëpër disa faza me paroksizëmnë oligo-miocen. Vargmalet kanë drejtim të caktuar të shtrirjes, i cili përputhet me drejtimin e shtrirjes së rrudhave dhe shtresave. Ky tip malesh karakterizohet për një lartësi të madhe dhe shtrirje më të gjatë në rruzullin e Tokës ( Pirenejtë, Atllasi, Alpet, Albanidet, Diaridet, Karpatet, Kaukazi, Himalajet, Kordileret, Andet etj.).''
-=====A ka konkurencë Mount Everesi?=====
+=====A ka konkurrencë Mount Everesti?=====
-{{dygishta}} Prej meje jo, por ndoshta prej majës së dytë të Himalajës - së paku ashtu mendojnë disa. Si do që të jetë sipas matjeve të fundit nëpërmjet satelitëve, maja e dytë - shpeshë e quajtur ''Chogori'' - nuk ja arrin të kalojë 8607 metërshin.
+{{dygishta}} Prej meje jo, por ndoshta prej majës së dytë të Himalajës - së paku ashtu mendojnë disa. Si do që të jetë sipas matjeve të fundit nëpërmjet satelitëve, maja e dytë - shpesh e quajtur ''Chogori'' - nuk ja arrin të kalojë 8607 ''metërshin''.
 =====Cila është bjeshka më e thiktë në tokë?=====
-{{dygishta}} Shumë bjeshkë në disa pjesë kanë ''ramje'' apo ''pjertësi'' të madhe. Mirëpo në disa pjesë tjera pjertësia e tyre zbutet. Për bjeshkë më të ''thikëta'' merret të jetë ''Mont Rakaposhi'' (7772 metra) në Pakistan. Për brenda një largësie prej 10 kilometrave, mali ngjitet 6000 metra. Pra, nga 1 metër ngritje për çdo 1 metër ecje.
+{{dygishta}} Shumë bjeshkë në disa pjesë kanë ''ramje'' apo ''pjerrtësi'' të madhe. Mirëpo në disa pjesë tjera pjerrësia e tyre zbutet. Për bjeshkë më të ''thikta'' merret të jetë ''Mont Rakaposhi'' (7772 metra) në Pakistan. Për brenda një largësie prej 10 kilometrave, mali ngjitet 6000 metra. Pra, nga 1 metër ngritje për çdo 1 metër ecje.
 =====Si vije deri tek rrëshqitja e tokës?=====
-{{dygishta}} Deri tek rrëshqitja e tokës vije kur rrëqetë toka!? Në mesë të kësaj periudhe ndodhë diçka tjetër. Nga mali te poshtë fillon që të rrëshasin shtresa të ngurta të dheut apo shtresa të baltës. Shkaktar i saj kryesisht janë aktivizimet e vulkaneve. Lëvizjet e tokës pastaj shkaktojnë tundjen e maleve dhe nga to bien shtresat që ende nuk kanë ''lëshua rrënjë''. Rrëshqitjet e tilla mund të përdhosin fusha të tëra - ka ndodhur edhe qytet.
+{{dygishta}} Deri tek rrëshqitja e tokës vije kur rrëketë toka!? Në mesë të kësaj periudhe ndodhë diçka tjetër. Nga mali te poshtë fillon që të rrëshqasin shtresa të ngurta të dheut apo shtresa të baltës. Shkaktar i saj kryesisht janë aktivizimet e vullkaneve. Lëvizjet e tokës pastaj shkaktojnë tundjen e maleve dhe nga to bien shtresat që ende nuk kanë ''lëshua rrënjë''. Rrëshqitjet e tilla mund të përdhosin fusha të tëra - ka ndodhur edhe qytet.
 =====Çka është fusha e varrosur?=====
-{{dygishta}} Nuk e di. Mirëpo duke lexuar [[Tokajon/Fjalorthi|Ekspert Gjegrafin]] pashë shpjegimin e fjalës së gjeografëve : Epirogjeneza dhe erdha në konkludim se kjo ka të bëjë diçka me fushat e vorrosura.  Këto fusha duhet të ketë qenë pjesë e një fushe, një copë e së cilës është "vorrosur" (rrëshqitur - një nivel më poshtë) si pasojë e epirogjenezës, ashtu që anashë "fushës së vorrosur" kanë mbetur dy pjesët tjera. Rasti më i popullarizuar është vorrë fusha e afrikës në jugë të saj. Kjo fushë shtrihet për disa mijëra kilometra, nga veriu nëpër jug në lindje të afrikës. Shkencëtarët thonë se përshkakë të vorrosjeve të tilla, pas disa miliona vjetësh, nga kontineti i Afrikës do të shpartallohet disa pjesë.
+{{dygishta}} Nuk e di. Mirëpo duke lexuar [[Tokajon/Fjalorthi|Ekspert Gjeografin]] pashë shpjegimin e fjalës së gjeografëve : Epirogjeneza dhe erdha në konkludim se kjo ka të bëjë diçka me fushat e ''vorrosura''.  Këto fusha duhet të ketë qenë pjesë e një fushe, një copë e së cilës është "vorrosur" (rrëshqitur - një nivel më poshtë) si pasojë e epirogjenezës, ashtu që anash "fushës së vorrosur" kanë mbetur dy pjesët tjera. Rasti më i popullarizuar është ''vorr fusha'' e Afrikës në jugë të saj. Kjo fushë shtrihet për disa mijëra kilometra, nga veriu nëpër jug në lindje të Afrikës. Shkencëtarët thonë se për shkak të varrosjeve të tilla, pas disa miliona vjetësh, nga kontinenti i Afrikës do të shpartallohet disa pjesë.
 | valign="top" width="300px" bgcolor=#ABCDEF|
 <center>