Tokajon/Planeti/1: Dallime mes rishikimesh
ska përmbledhje të redaktimeve
No edit summary |
No edit summary |
||
Rreshti 1:
<center><font face="Alba super" size="4" color="blue">[[Tokajon]]<br><br>Planeti Toka</font></center>
<div style="border:1px solid #8898bf; border-top:0px solid white; padding:0px 0px 0 0px; margin-bottom:1em; text-align:left;">
: '''Çka d.m.th planet ?'''
</div>
{|class="wikitable" width="100%" style="background-color:white; color:brown ; font-size:100%;"
|
{{dygishta}} '''Çka ka brenda tokës?'''
{{dygishta}} Tokën tonë e formojnë gurët dhe shtrasat e metaleve. Në anën e jashtëme të sferës së ndrydhur, ndodhet shtresa e hollë e korës së tokës. Ajo është vetëm 6 deri 40 kilometra e trashë. Përfundi saj gjendet shtesa tjetër 2600 kilometra e trashë. Shtresa me radhë, e quajtur membrana e bërthamës është diku rreth 2000 kilometra e trashë dhe vetë bërthama e tokës është 1300 kilometra e trashë. Pra bërthama fillon nga thellësia rreth 2 900 km dhe diametri i saj është rreth 7 000 km. Kryesisht pëbëhet nga hekuri dhe nikeli (NiFe).
Line 20 ⟶ 28:
{{dygishta}} Në Kanadë. Më 1984, në pjesën veriore të Kanadës është gjetur sasi e ngurosur shumë e jetër. Shkencëtarët janë të mendimit që ajo është diku 3,9 miliard vite e vjetër. Sasi tjetër e ngurosur edhe më e vjetër se kjo, është gjetur më 1991 në shkretirën kineze. Kjo sasi e ngurosur para 3,5 miliard viteve është pjesë e një meteoriti të rënë në tokë. Si duket meteroidi ishte pjesë e një asteroidi, i cili është krijuar në kohë të njëjtë me tokën. Më këtë copat e tij duhet të ishin 4,5 miliard vite të vjetra dhe sasia më e vjetër e ngurosur e gjetur në tokë.
{{dygishta}} '''Kur më plotësohet dëshira?'''
{{dygishta]} Në netët e errëta - gjasat janë më të mëdha. Në këto netë mund të shohësh se si pas meteroiteve në qiell shkonë një vijë drite. Kjo vijë drite krijohet nga copa të ngurosura të madhësisë së gurëve të lumit të cilat bien nga qielli në tokë. Si shkakë i ndriçimit është hyrja në atmosferën e tokës, aty nga rezistenca e ajrit ata digjen në gaca të zjarrta. Nga njëherë brenda një ore, nga qielli "plotësohen 100 dëshira".
''Meteroidi është një copë e guri apo metali nga gjithësia, i cili gjatë hyrjes në atmosferën e tokës nuk digjet plotësisht dhe ja arrin të bie në sipërfaqen e tokës.''
{{dygishta}} '''Ku është gjetur meteroidi më i madhë?'''
{{dygishta}} Meteroidët janë aq të mëdhenjë sa që ja arrijnë të depërtojnë atmosferën dhe të bien mbi sipërfaqen e tokës. Deri më tani, meteroidi me madhësi më të madhe është getur në Namibi, në vitin 1920. Ky meteroid ka gjatësi mbi dy metra dhe peshonë gati 60 tonelata. si duket në të kaluren e largët, toka është goditur nga meteroidë edhe më të mëshenjë.
{{dygishta}} '''Çka ka në meteroid?'''
{{dygishta}} Për nga masa përbëse e meteroidëve, ata ndahen në dy tipe kryesore: Meteroid guri - copa të ngurta e të shkëptura nga asteroidët si shkak i ndeshjeve në gjithësi, dhe Meteroid hekuri - masë e hekurit apo masë e përzier nga xehja e hekurit-nikelit. Ky lloji i fundit, në raste të ralla në përbërje të vetë ka dhe dioksidkarbon. Përndryshe meteroidët nuk kanë ndryshura që nga krijimi i sistemit diellor.
{{dygishta}} '''Çka është varri i meteroidit?'''
{{dygishta}} Varri i meteroidit apo si thonë shkenctarët ''krateri i meteroidit'' është gropa ku pushon meteoridi mbi sipërfaqen e tokës. Gropa të tilla ka anë e mbanë planetit tonë. Kështu një gropë e till në njësin federale amerikane Arizona, ka një diametër prej 1,5 kilometrave. Kjo gropë duket të jetë krijuar nga një gjyle meteroidi me peshë prej dy milion tonëve.
{{dygishta}} '''Çka ka ndodhë në vitin 1908?'''
{{dygishta}} Më 30 qershor 1908, në Siberi, është regjistruar një eksplodim i madh, valët e shtypjes së krijuar nga i cili janë ndierë 1000 kilometra nga epiqendra. Këto valë kanë përdhosur pyje të tëra. Sipas mendimit dominues ndër shkencëtarët këto vallë të shtypjes kanë ardhë si pasojë e fluturimit të një komete afër tokës.
{{dygishta}} '''Bjeshkët e vjeta, a janë të vjetra sa toka?'''
{{dygishta}} Toka jonë është 4,6 miliard vjeçare, mirëpo masë të ngurosur nga kjo kohë ende nuk kemi mundur të gjejmë. Bjeshkët e para janë zhdukur plotësisht nga erosioni.
<font face="Peinaud" size="4" color="blue">
| |||